"Ümitvar olunuz, şu istikbal inkılâbı içinde en yüksek gür sada İslâm'ın sadası olacaktır."

Piyasalar

Adalet teorisine katkı -1

Ahmet BATTAL
10 Aralık 2016, Cumartesi
Hangi davranışın suç olduğunu kim söyler?

“Devlet” cevabını verecek olanların sorgulama yapmasını sağlayacak güncel bir misal verelim: 

Anayasalar temel hak ve hürriyetleri açıkladıktan sonra devletin yani devlet yetkisi kullananların vatandaşlara ve topluma karşı hangi görevlerle görevlendirildiğini sayar ve bu görevin ifasında iş gören yasama, yürütme ve yargı kuvvetlerinin işleyiş sisteminin ana hatlarını çizer:

Yasama yetkisi TBMM’dedir, çoğunluk sistemiyle çalışır ve kanun yapar. Yargı organları kanunları uygulayarak adalet dağıtır, kimseden emir almaz, sadece kararları üst mahkemelerce denetlenir. Yürütme ise devlet adına temsil ve icra görevi yapar ve sıkı ya da gevşek bir hiyerarşi içinde çalışır. 

Devlet adına yürütme yetkisine sahip olanların kanunlara uymaları gerektiği kadar amirin emrine de itaat etmesi gerekir. Amirin emrinin kanuna uygun olduğu temel varsayımdır. Ancak aksi mümkündür.

Amirin emriyle kanun çatışırsa ne olacak? 

Başka devletlerin anayasaları gibi Türkiye Cumhuriyetinin Anayasası’nda da bu sorunun cevabı ile ilgili olarak “kanunsuz emir” ve “konusu suç olan emir” ayrımı ve tarifi vardır. 

Şöyle ki: Bir memur amirinden aldığı emrin kanuna aykırı olduğunu ve dolayısıyla ileride kendisine bu yanlışlığın hesabının sorulacağını düşünüyor olabilir. Ancak sırf bu sebeple emri ifa etmekten kaçınamaz. 

Memur amirine tereddüdünü bildirir ve emrini yazılı olarak vermesini ister. Bu yazılı emrin bir örneğini de saklama hakkına sahiptir. Zira ileride bir sorumluluk dâvâsı ile karşılaşacak olursa bu yazılı belgeyi de delil olarak gösterip sorumluluktan kurtulabilir. 

Sorumluluk iradenin sahibine yani amire aittir. “Kılıç kesmez, el keser” denilmiştir. 

Meselâ orman bölge müdürü kendi memurlarına bir orman alanında yangın çıkarma ve söndürme talimatı verse, bir memur bunu kanuna aykırı bulsa ve yazılı emir istese, gelen yazılı emri yerine getirme görevi vardır. 

Buna karşılık amirin memuruna verdiği ve uygulamasını istediği kanunsuz emir aynı zamanda konusu suç olan bir emir türünden ise yazılı emir dahi kişiyi kurtarmaz. Meselâ orman işletme şefi orman memuruna orman köylülerinin evini yakma emri verse bu emrin konusu açıkça suçtur. Elindeki yazılı emir dahi evi yakanı cezadan kurtarmaz. 

Bununla birlikte konusu suç olan emir ile kanunsuz emir arasındaki çizgi her zaman yeterince net değildir. 

Meselâ orman müdürü değil de tapu müdürü kendi memuruna orman arazisinde yangın çıkarma emri verse konusu suç olan bir emir mi vermiş olur? Ya da müsadere edilmiş olan ve suç delili niteliği de taşıyan bir malı (meselâ hard-diski) imha etme emri alan bir adliye memuru amirinin yazılı emrine uymakla sorumluluktan kurtulmuş olur mu? Uymakla yükümlü müdür? Direnme hakkı var mıdır?

Sorunun cevabı aynı zamanda ceza hukukunun temel prensipleri olan “kanunsuz suç ve ceza olmaz” ve “kanunu bilmemek mazeret sayılmaz” ilkeleri ile de doğrudan ilgilidir. 

Ve asıl soru, bütün taraflar için, her zaman, “hangi davranış daha adildir” şeklindedir. Mesele “devlet”in ne dediğinden ibaret değildir.

Okunma Sayısı: 2387
YASAL UYARI: Sitemizde yayınlanan haber ve yazıların tüm hakları Yeni Asya Gazetesi'ne aittir. Hiçbir haber veya yazının tamamı, kaynak gösterilse dahi özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan haber veya yazının bir bölümü, alıntılanan haber veya yazıya aktif link verilerek kullanılabilir.

Yorumlar

(*)

(*)

(*)

Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış, Türkçe karakter kullanılmayan ve tamamı büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır. İstendiğinde yasal kurumlara verilebilmesi için IP adresiniz kaydedilmektedir.
  • muşlu

    10.12.2016 00:42:16

    Mahkemeler süreci uzatarak adaleti tesis edebilirler mi?aym ve bölge idare mahkemeleri lütfen kararınizi geciktirmeyin

(*)

Namaz Vakitleri

  • İmsak

  • Güneş

  • Öğle

  • İkindi

  • Akşam

  • Yatsı