Sözgelimi, insan, aslan, kedi, kuş gibi varlıklara ruhlarına münâsip ölçüde beden, uzuv ve duygular verilmesi de adalettir. Herbir varlık, bir taraftan bütün cepheleriyle Allah’ın Hikmet sıfatını ilân ederken, öbür taraftan yine bütün yönleriyle Adil isminin tecellîsine mazhar olmaktadır. Diğer taraftan, zulmeden insanlara, varlıklara kısmen cezâ verilir, adâlet tecelli eder.

Müsbet adalet, hakkı sahibine vermektir. Bunun tecellîleri dünyada açıkça görülmektedir. Çünkü, herşeye istidat lisanı, fıtrat lisanı ile olan taleplerine, ihtiyaçlarına, ölçülü, dengeli bir şekilde cevap veriliyor.

Bir çocuk kelebeği veya sineği öldürür, fıtrî adalete muhalif hareket eder. Az sonra düşer, başı yarılır ve kanı akar. Adâlet yerini bulur. Veya bir aslan, bir ceylan yavrusunu parçalar, haksızlık eder. Çünkü onun yiyeceği leşler ve artıklardır. Bir avcı da onun yavrusunu vurur; adâlet eder... İlââhir...

Zulüm adâletin zıddıdır. Allah kimseye zulmetmez, haksızlık etmez. Başta adâlet, herkesin hakkını vermektir diye de târif etmiştik. Mülk, umûmen Allah’ındır. O istediği gibi tasarruf eder. Öyle ise Allah, zulümden beridir. Ayrıca, herkese istihkakına ve fiillerine göre karşılık verir. Mutlak adâlet bunu gerektirir.

Kâinatta cereyan eden her hâdisenin altında bir adâlet ışığının parlaması, yüce Allah’ın Adil-i mutlak olduğunu gösterir. İlânihaye adaletten mahrumiyet, bu adâletin akışına zıttır. Öyle ise, adâletin tam tecelli edeceği başka bir diyar var. Öyle ise, hesabın, mizanın kurulacağı adâlet divanı haşir meydanı ve âhiret diyarı gelecektir. Adil ismi, mahkemelerde de tezahür eder. İnsanlardaki hak-hukuk anlayışı, kanunlar, adâlet mekanizması da, İlâhî adaletin gös- tergelerindendir.

Dünyada, her ihtiyaç sahibinin ihtiyacı olan rızık, yiyecek ve giyecekleri, vakti vaktine ve ölçülü bir şekilde verilmektedir. Bitkilerden hayvanlara, hayvanlardan insanlara kadar... Öte yandan, mazlûmların en büyük arzusu ve isteği, haklarının iâde edilmesi ve zâlimlerin cezalandırılmasıdır. En basit fıtrî meyil ve istidatlara dahi cevap veren Mucib-i Mutlak olan Allah, elbette mazlûmların hakkını zalimlerden almak üzere âhireti, mizanı ve Cehennemi kurarak adâletini ve vaadini yerine getirecektir.

Buna benzer daha pek çok ismin tecellileri kar sahifesinde okunabilir. Gayet tabiî ki, bir meselede, birinci plânda bir isim var, diğerleri de onun etrafında halelenir.