Bediüzzaman, medyanın çağımızın en önemli eğitim ve terbiye vasıtası olduğunu nazara verir.
“Heyet-i içtimaiyeyi/sosyal hayatı faaliyet ve harekete götüren çok ukde-i hayatiyelerden birisi fikr-i edebiyat”tır. Yani, ediplik/yazarlık/gazeteciliktir.
Ona göre matbuatın/basın-yayının temel iki fonksiyonu vardır:
Birincisi dellâlü’l-mehasinü ve’l-meayib (ayıpları ve güzellikleri ilân eden), yani, gidişattaki müsbet-menfi/olumlu ve olumsuz gelişmeleri duyurup halkı bilgilendirmek;
İkincisi hatibü’l-umumî (herkes adına konuşan) veyahut mürebbiyyü’l-efkâr (fikirleri terbiye eden, olgunlaştıran). Hatîb-i umumî ve mürebbî-i efkâr olmak. (B. Said Nursî, Eski Said Dönem Eserleri, Nutuk, s. 187.)
Evet, gidişattaki müsbet-menfi / olumlu ve olumsuz gelişmeleri duyurup halkı bilgilendirmek basının temel vazifesidir.
Bu çerçevede, kişilerin veya iktidarın müsbet düşünce ve çalışmalarını nazara vererek teşvik etmek; olumsuz yönlerini dikkatlere sunarak hem onları hem de okuyucuları teyakkuza sevk etmektir.
Demek ki, insaflı eleştiri, aynı zamanda gelişmeyi kamçılar. Eleştirileri dikkate almayanlar ve tahammül etmeyenler ise, tarafgirdir hiçbir gelişme sağlayamazlar.
Evet, basın-yayın/medyanın vazifesi, diğer bir ifadeyle, farz olan “emr-i bil-ma’ruf, nehy-i an’il-münker’i, yani, iyi, doğru, güzeli anlatmak; kötü, yanlış, çirkini nehyetmektir. (Lokman Sûresi, 17.) Aynı zamanda, “Sizden kim bir münkeri / kötü, çirkin, şerri görürse onu eliyle düzeltsin. Buna gücü yetmezse lisanıyla düzeltsin. Buna da gücü yetmezse kalbiyle buğz etsin. Bu kadarı imanın en zayıf mertebesidir.” mealindeki hadis-i şerifte belirtilen “dilinizle düzeltiniz” haki- katine uymaktır. (Kütüb-i Sitte, Hadis Ansiklopedisi, Hadis No: 89.)
Günümüzde bu, “kalemle, görüntülü ve sesli yayın ile düzeltiniz”, şeklinde de anlamalı değil miyiz?
Bu, aynı zamanda bir vazifedir.
Hatib-i umumî, genel bir hatip, yani, yediden-yetmişe herkese hitap etmektir. Kitap ve dergiler belli bir kültür seviyesine sahip olanlara hitap eder. Ama, gazete, herkese hitap eder.
Böylece fikirleri terbiye eder, eğitir. Yani, doğru, ölçülü, dengeli düşünmenin yollarını gösterir.
Bu arada, okuyucuları nefsi, hissi / duygusal, tarafgir düşünmemeye, hakperest ve adil düşünmeye sevk etmektir.