1860’larda Osmanlı Devleti’nde özel gazetelerin yayımlanmaya başlamasıyla önemli bir değişim yaşandı. Sanat, kültür, edebiyat ve politika zaviyelerindeki yeni gelişmelerle halka ulaşarak bir muhalefet de ortaya çıktı.
“Haksızlığa karşı, zulme karşı, kanunsuzluğa karşı muhâlefet, hiçbir hükûmette suç sayılmaz; bilâkis, muhâlefet meşrû ve samîmi bir muvâzene-i adâlet unsurudur.”1
Ve 1865’te, “Yeni Osmanlılar”, “Genç Osmanlılar”, “Jön Türkler” gibi isimlerle de dillendirilen gerçek bir teşkilât ve faaliyet gösteren “Yeni Osmanlılar Cemiyeti” kuruldu ve 1870’lerin sonuna kadar varlığını sürdürdü.
Bu cemiyette önemli düşünürler arasında Namık Kemal, Şinasi, Agah Efendi, Ali Suavi, Ziya Paşa gibi aydınlar; Mustafa Reşid Paşa, Mithad Paşa, V. Murad gibi önemli gazeteciler, yazarlar ve devlet adamları yer aldı.
Hedefleri, “Osmanlı Devleti’ni kurtarmak,” hürriyet / Meşrutiyet / cumhuriyet / demokrasi, Osmanlı Devleti’nin “doğru” bir şekilde Batılılaşması ve modernleşmesi idi. Gazete çıkararak, yazılar yazarak fikirlerini yaydılar ve 23 Aralık 1876’da Kanun-u Esasi (I.) Meşrûtiyet ilanına zemin hazırladılar. Osmanlı Ahrar Fırkası, 14 Eylül 1908’de, Prens Sabahaddin’in öncülüğünde, Teşebbüsü Şahsî ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti` olarak kuruldu. Eylül 1907 ile Nisan 1908 arasında altı ay faaliyet gösterdi.
İkdam, Sabah, Yeni Gazete, Sadayı Millet ve Servet-i Fünun gazeteleri, Ahrar Fırkası’nı desteklediler. 31 Mart Vak’ası (1909), Osmanlı’da doğan hürriyet havasını öldürmek için organize edildi. Ve bu Ahrar Fırkası’nın da sonu oldu.
Prens Sabahaddin ve kurucu üye Ahmet Fazlı Bey divanı harpte yargılandı ve suçsuz bulunarak serbest bırakılır. Yurtdışına kaçmak zorunda kalan Nureddin Ferruh Bey 1910’da ülkeye döndü ve partinin feshedildiğini belirten bir bildiri yayımladı.
Partinin başlıca siyasî görüşleri liberalizm, girişim hürriyeti, ademi merkeziyet (yerel yönetimlere güç verilmesi, merkezi otoritenin sınırlanması) ve bireycilik olmuştur. 2.
İşte 1946’da kurulan Demokrat Parti bu İkinci Gruptan geliyor. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası, millet büyük teveccüh gösterince kapatıldı. Demokrat Parti’yi kuran Adnan Menderes ve diğerleri bu kökenden geliyor. Cumhuriyet Halk Partisi’nden ayrılan Celal Bayar, Adnan Menderes, Tevfik Koraltan ve Fuat Köprülü tarafından 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti kuruldu.
DP, sırasıyla 1950, 1954 ve 1957 seçimlerini kazanmış ve on yıl boyunca (1950-1960) iktidar olmuştu. 27 Mayıs 1960 Askerî Müdahalesi ile iktidardan düşürüldü ve 29 Eylül 1960’ta kapatıldı.
Dipnotlar:
1- Bediüzzaman Said Nursî, Tarihçe-i Hayat, Yeni Asya Neşriyat, İstanbul, 1999, s. 564. 2-Kaynakça: Tunaya, Tarık Zafer, “Türkiye’de Siyasal Partiler”, Hürriyet Vakfı Yayınları, 1988.