Ve mâdem bu mahiyetteki nev-i benî Âdem, mizaç ve hilkat itibâriyle gayet zayıf ve âciz ve gayet acz ve fakrıyla beraber, hadsiz ihtiyacâtı ve teellümâtı olduğu halde, bütün bütün kuvvetinin ve ihtiyârının fevkınde olarak, koca küre-i arzı o nev-i insana lüzumu bulunan her nevi mâdenlere mahzen ve her nevi taamlara ambar ve nev-i insanın hoşuna gidecek her çeşit mallara bir dükkân sûretine getiren, gayet kuvvetli ve hikmetli ve şefkatli bir Mutasarrıf var ki, böyle nev-i insana bakıyor, besliyor, istediğini veriyor.”1

Cenâb-ı Hak, bütün envâ-ı mahlûkatı insana müteveccihen muâvenet ellerini uzattırıyor ve bütün isteklerine ‘Lebbeyk!’ dedirttiriyor. İnsanın, yaratılışının asıl gayesi Allah’a imân; yükselmesi ve makam sahibi olması, mârifetullah dediğimiz, Allah’ı, isim ve sıfatlarınının tecellileriyle bilmesi, tanıması; en parlak saadeti de O’na sevgi beslemesidir. Bu da, kendisine ikram edilen sayısız ni’mete karşılık, ibâdet, zikir, fikir teşekkürü ile olur.

En güzel şekilde yaratılan ve halife-i zemîn olan insan, duyu, duygu, his ve lâtifeleri ile kâinattaki bütün varlıkların santralı, merkezi olduğu gibi; bütün varlıklar bu özelliği sayesinde ona hizmet etmektedir. Hayvanların, “halife-i zemin” olan insanın emrine verildiğine işâret eden “Görmediler mi: Biz kudretimizle onlar için birer nimet olarak hayvanları yarattık da, onlara bu sayede sahip olurlar. O hayvanları kendilerine boyun eğdirdik; kimine binerler, kiminin de etinden yerler. O hayvanlarda kendileri için daha nice faydalar vardır, içecekler vardır. Hâlâ şükretmezler mi?” (Yâsin, 71-73) âyetler gibi, daha pek çok deliller vardır. Bu, “ahsen-i takvîm” üzere yaratılan insana, yaradılışına, fıtratına uygun tanınmış bir ayrıcalıktır. Mâdem insan, şuûr, istidat, kabiliyet, yüzlerce uyu, duygu ve lâtifelerle, Cenâb-ı Hak’ka külli bir muhatap ve bütün Esmâ-i Hüsnâsı’na câmi bir ayna olmuştur; kâinattaki sayısız ni’metler de insana sunulmuştur. Cenâb-ı Hak, bir kısmını anladığımız, bir bölümünü de anlayamadığımız binlerce hikmete binâen, insandan başka ruh sahibi mahlûkatına fıtrî birer elbise giydirmiş. Dünyada sun’î libasın hikmeti, yalnız soğuk ve sıcaktan korunmak ve ziynet, süs ve  örtünmeye münhasır değildir. Belki sun’î elbisenin mühim bir hikmeti, insanın sair nevlerdeki mahlûkatın tasarruf ve münasebetine ve kumandanlığına işaret eden bir fihriste ve bir liste hükmündedir. Yoksa, kolay ve ucuz, fıtrî bir libas giydirebilirdi. Çünkü bu hikmet olmazsa, muhtelif paçavraları vücuduna sarıp giyen insan, şuurlu hayvânâtın nazarında ve onlara nispeten bir maskara olur, mânen onları güldürür.

Hayvanları yaratan ve insanın emrine veren, her türlü ni’metlerinden istifâde ettiren, ona boyun eğdiren Hâlık-ı kâinat olan Allah, hayvanları, insanların emrine ve istifâdesine bir ikram, bir nimet olarak vermiştir. Hayvanların vücut ve ruh yapılarını düşününüz. O kadar kuvvet ve pençe, boynuz, silâh çeviklikleri ile beraber; bir de akılları olsaydı ve bize “boyun eğdirilmeselerdi” hâlimiz nice olurdu? İşte, bal, et, süt, yumurta, yün, deri, tırnak, kemik, bağırsak ve hattâ gübrelerinden, kısaca tepeden tırnağa istifâde ettiriliyoruz.

Düşünen, idrak sahibi ve medenî olan insan, hem bun noktalardan ibret almalı, hem de helâl kıldığı ni’metlerini, kendisine haram etmemeli.

Dipnot:

1-Sözler, Yeni Asya Neşriyat, s. 97.