Demek, bütün o ukde-i hayatiyelerini (hayatlarının çekirdeği, düğümünü) boğmak değil, belki tenebbüh (uyanış; filizlenip hayat belirtisi kazanmayla) ve neşvünema vermekle (büyüme, gelişme ile) İslâm tenebbüh edip (Müslümanlar uyanıp), terakkiye (yükselmeye, ilerlemeye) başlayabilir. (Bediüzzaman, Sünûhat, internet, s. 79) 

Yani, “ilerlemeliyiz, yükselmeliyiz, bunun için de kardeşlik ruhunu uyandırıp yardımlaşmalıyız” gibi slogan ve hamasi nutuklarla ilerleme gerçekleşmez. 

Evvelâ Müslümanlar biribirini sevmeli. Bu sevgi ittihadı, birlik ve beraberliği getirecek. O da kardeşliği pekiştirecek. O da yardımlaşmayı getirecek. O da ilerlemeyi… 

Ancak, bu haslet ve özellikler havada kalmamalı. Yani tanımları yapılmalı ve pratik hayata yansımalıdır. Muhabbet de ilerlemeye yetmez. Mârifetle imtizac-ı efkârı (ilim ile fikren kaynaşmayı) sağlamalıyız.  

Bu da yetmez, uhuvvetle teavünü (kardeşlikle yardımlaşmayı) gerçekleştirmeliyiz. Bunları da emreden nokta-i İslâmiyettir (dayanak noktası olan İslâmiyettir). Yani, Müslümanları, birleştirmenin, ilmen, fikren ve zikren kaynaştırmanın, kardeş yapıp yardımlaşmalarını sağlamanın unsuru İslâmiyettir. Yani, bu haslet ve özellikler imanın, İslâmın gereğidir.  

Çirkin, kötü, menfi haslet ve duyguların yegâne törpüsü din/imândır. Çünkü, fıtrî olan dinin sözü daha yüksek, etkisi daha büyük, hükmü daha yücedir. (Bediüzzaman, Münâzarât, s. 45) 

Ahlâkı güzelleştirmenin iksiri; hattâ hukuk, sanat, mimarî, ilim, felsefe, teknik gelişmelerin kaynağı da dindir. 

İşte Der Spigel’in de (1998) teşhisi: Bin yıl önceki toplum gerçeklerinin hepsi mazide kaldı. Zenginler, hükümdarlar, ideolojiler, toplumlar, sınıflar, hattâ birçok millet tarih sahnesinden silindi. Hepsi, ama hepsi ya değişti, ya kayboldu. Fakat, din ayakta.”