Bediüzzaman Said Nursî, Risale-i Nur’da, müdavele, müzakere, mütalâa, münâzaranın şartları, tarzı, üslûbu, formüllerini ise şöyle verir:
“Bu çeşit mesâili münakaşa etmenin birinci şartı, insafla, hakkı bulmak niyetiyle, inatsız bir surette, ehil olanların mabeyninde, sû-i telâkkiye sebep olmadan müzakeresi caiz olabilir.
O müzakere hak için olduğuna delil şudur ki: “Eğer hak, muarızın elinde zâhir olsa, müteessir olmasın, belki memnun olsun. Çünkü bilmediği şeyi öğrendi. Eğer kendi elinde zâhir olsa, fazla bir şey öğrenmedi; belki gurura düşmek ihtimali var.
Saniyen: Sebeb-i münakaşa, eğer hadis ise, hadisin merâtibini ve vahy-i zımnînin derecâtını ve tekellümât-ı Nebeviyenin aksâmını bilmek lâzım. Avam içinde müşkülât-ı hadisiyeyi münakaşa etmek, izhar-ı fazl suretinde, avukat gibi kendi sözünü doğru göstermek ve enaniyetini hakka ve insafa tercih etmek suretinde deliller aramak caiz değildir.”1 Şimdi tartışmanın, müzakere, mütalâanın şartlarını özetleyelim:
İnsaf ile,
Hakkı, gerçeği bulmak niyeti ile,
İnatsız (yanlışta ısrar etmemek, yanlışın arkasında durmamak)
Ehil olanların (meseleyi bilenlerin) arasında,
Sû-i telâkkiye, yani, yanlış anlamalara sebep olmamak,
Derin bir mesele varsa kaynaklarını bularak araştırmak, tetkik etmek.
Yanlışını ve nefsini avukat gibi müdafaa etmemek,
Enaniyet ve inat gibi olumsuz hasletleri karıştırmamak. Yani, gerçeği, hakikati bulmak için delil aramak, yanlışını kabul ettirmek için değil. Müzakereciler biribirine nasıl davranmalıdır?
“Siz hem birbirinizi teselli hem kuvve-i mâneviyeyi takviye, hem tatlı sohbetle müzakere-i ilmiye, hem Nurlar’ın yazması ve mütalâalarıyla bu geçici zahmetin noktasını siler rahmet yapmaya, bu fâni saatleri bâki saatlere çevirmeye muvaffak olursunuz inşaallah.” 2
“Kardeşlerim! Bunun gibi teselliye dair evvelce yazılan küçük mektuplar ara sıra okunsa ve Meyvenin, hususan âhirleri beraber mütalâa edilse ve hatıra gelen Risale-i Nur’un meseleleri müzakere olsa, inşaallah talebe-i ulûmun şerefini kazandırır.” 3
Dipnotlar:
1- Bediüzzaman Said Nursî, Mektubat, Yeni Asya Neşriyat, İstanbul, 1999, s. 335. 2- Bediüzzaman Said Nursî, Şuâlar, Yeni Asya Neşriyat, İstanbul, 1999, s. 446. 3- Bediüzzaman Said Nursî, Şuâlar, Yeni Asya Neşriyat, İstanbul, 1999, s. 278.