Risâle-i Nur; insanın ruh/duygularının edebî, bediî zevk kaynağını, şekil ve vasıtalarını psiko-sosyal boyutlarını da tahlil ederken; düşüncenin nasıl oluştuğuna; akıl, kalb gibi temel duygularla duyular arasındaki ilişkileri ele alır.
Bir düşünce beynin/zihnin aşamalarından nasıl geçer? Hayâl malzemeleri nasıl toplar; kalb ve dimağa verdikten sonra dimağda nasıl yoğrulur; doğru ve bediî bir duygu doğru, isabetli ve beliğ bir söz nasıl olur, yazıya nasıl dökülür?
Edep ve belâgatın fonksiyonları, bediî zevk nedir? Kelâm/söz, lâfız, üslûb, edebî san’atın özünün prensipleri nelerdir? Mânânın nazmı yerine lâfzın nazmını tercih etmenin sebepleri nedir? Lâfız, üslûp, teşbih, hayâl ve kâfiye gibi unsurlar bir sözde ne kadar yer almalı? Bir meselede, sözün canlılık ve hareket kazanması nasıl mümkün olur?
Hayalin az da olsa, içinde bir gerçek payının olması gerektiği... Bir mânayı herkesin kendi san’at ve mesleğine uygun üslûplarla ifade etmesinin sırrı; üslûbun ne olduğu ve mertebelerinin izâhı yapılır.
Bir kelâmı/sözü meydana getiren harf ve kelimelerin, o kelâmın genel maksadına yönelik olup yardım etmesi için nasıl tanzim edilmesi gerektiği... Sözü söylerken arada işaret edilen anlamlar; yâni telmih (üstü kapalı ifâde ve imâ), telvih (söz arasında mânâlı söz söyleme) ve mânâları ile üslûbundaki işaretlerin insanın kalbini, hayalini ve diğer duygularını nasıl heyecana getirip coşturduğu... Bir kelimenin meyvelerinin, muhtelif tabakalarda ve farklı sûretlerde teşekkül eden mânâlar olduğu... Bir memurun hükümet işinde kendi kabiliyetine göre bir vazife alması gibi, kelâmın meyvedar olması için de kelâm içinde mânaların nasıl tanzim edilmesi gerektiği ortaya konur...
Beyanın felsefesi ve beyanın “hayat kaynağı”nın ne olduğu; bunun belâgata nasıl tesir ettiği... Bu nokta nazara alınmazsa, kelâmın/sözün, dinleyene hayretten başka bir fayda vermeyeceği... Beyan ilmindeki mânaların tesiriyle bir tek kelimenin nasıl çeşitli mânalar ifâde ettiği anlatılır. Bir kelâmı en yüksek belâgat derecesine çıkaran hususlar gayet ilmî ve yüksek bir ifâde ile selîs ve akıcı olması için hangi hususiyetlere sahip olması lâzım geldiği; dörtbaşı mâmur ve hiçbir itiraza mahal kalmayacak şekilde selâmetli ve sıhhatli olması için dikkat edilmesi icab eden incelikler dikkate sunulur.
Kur’ânî edebiyatın özünün ne olduğu; Batı edebiyatı ile arasındaki farklar ile bediî zevkin unsurları gayet vecîz ifâdeler, yüksek üslûp ve harika beyanlarla nazara verilir.