İmam Buhârî’nin (ks) “Rüzgârla karın doyurmak” olarak vasıflandırdığı övünmek, bir şeyden gurur duymak ve kendine pay çıkarmak, abartılı bir dille söz etmek demektir.
İnsan nefsi övülmek ve bu surette, başkalarına göre farklılığını hissetmek, okşanmak ister. Kendisinde bir üstünlük olduğu zannıdır ki, onu övünme kuruntusuna sevk eder. Allah’ın yarattığı bir kul olduğunu ve O’nun ihsan ettikleriyle varlığını sürdürebildiğini fikredemeyen, bu inceliği idrak edemeyen insan tipleri, başkası tarafından övülmekten haz alır; elinde olanlarla gösteriş yapıp nefsine hoş gelen bir üstünlük duygusuna kapılır ve bununla övünür. İnsanın kendini beğenmesi; kendini yüksek ve iyi sanmasından meydana gelen övünme ve başkaları tarafından övülmekten hoşlanma tutkusu, bir tür ruhî sendrom; yani, bir tür hastalıktır.
Bazı kimseler, malı, mevkii, güzelliği, nesebi, soyu; atı arabası, kullandığı aksesuarı ile övünür. Hâlbuki bunların tamamı geçicidir, gidicidir; hiç kimseye yâr olmaz.
Kendisini öven bir kimse, farkında olarak veya olmayarak, mefhûm-ı muhâlifiyle başkasını hor görmekte, onu kötü olarak nitelemektedir. Bu ise, dinimizde kerih görülmüş ve Kur’ân-ı Kerîm’de; “Allah, kendini beğenmiş övünüp duran kimseleri asla sevmez”1 âyetiyle, doğru bir davranış biçimi olmadığı nazara verilmiştir.
Ne İslâmî ne de insanî bir değeri olan övünme ve övülme illetine müptelâ insanların hayatları âdeta çevrelerinden gelen böylesi riya tonlu seslere, etkilere ve tepkilere kilitlenir, bununla şekillenir.
Bir mânâda, insanın kendi kendini aldatmasından ibaret olan, ne kendine ne de topluma hiçbir faydası bulunmayan övünme ve övülme davranışı, muhatabına psikolojik baskı oluşturduğu gibi; bazen, onun zaafa uğramasına ve moralinin zayıflamasına sebep olabilmektedir.
Bu davranış, gerek âyette ifade edilişiyle, gerekse Peygamberimizin (asm), “Karşılıklı övüşmelerden sakınınız. Zira bu, hiç şüphesiz, (birbirini) boğazlamaktır”2 hadis-i şerifleriyle, toplum ilişkileri açısından haksızlıklara, problemlere sebep olacağı anlaşılmış ve buna binaen yasaklanmış bir davranış şeklidir.
Efendimiz (asm), bir başka hadislerinde ise, “Allah’ın verdiği nimetlerle şımarmak, Allah’ın ihsan ettiği şeylerle övünmek şeytanın tuzaklarındandır” buyurmaktadır.
Dinî ve millî mefâhirlerimiz, bu konudan müstesna.
Ama, bilmek lâzım ki elimizde, şahsen tasarrufumuzda bulunan hiçbir dünyevî değerle övünmemek; şayet bizi bununla överlerse, ne övenden ne de övdüğü nesneden hoşlanmamak, haz etmemek gerekir.
Zira Cafer-i Sâdık, “Şu üç şey pişmanlık getirir” diyor ve sıralıyor: “Övünmek, iftihar etmek ve üstünlük hususunda tartışmak”.
Dipnotlar:
1- Lokman Sûresi, 18.
2- İbni Mâce, Edeb,36.