Hepimiz, hayatımız boyunca ne hatalar, ne yanlışlar yapmışızdır kim bilir. Bunu bilen Bir’i olduğu malûm. Zaten her şey O’nun gözetimi altında! Ama esas bilmesi gereken, yanlış yapan insanın bizatihi kendisi. Bilmeli ki, yanlışından avdet etsin, yaptığına tövbe etsin, doğrulara yönelsin.

Bunun azı çoğu, küçüğü büyüğü olmuyor. Bazen küçük gibi görünen bir yanlış, neticesi itibariyle büyük hasar verebiliyor; hüsrana sebep olabiliyor.

Yanlış, yanlıştır.

Kim yaparsa yapsın yapılması gereken, evvelâ,  yanlışı kabul etmek, ardından da tashihine gitmektir. “Odunumun parası” dercesine yanlışında ısrar etmek ne insanî, ne de vicdanî bir davranış biçimidir.      

Yanlıştan dönmek, dinden dönmek değil ya!

“Yanlış hesap Bağdat’tan döner” deyimini pek çoğumuz biliriz; biliriz bilmesine de, ne Bağdat kaldı ne Basra bunca yanlıştan sonra.

Bağdat’ın harap olacağını, ahalisinin heder olacağını kim bilirdi ki?

“Bad-el harab-ül basra!” Basra harap olduktan sonra demek olan bu söz, “İş işten geçmiş, olan olmuştur. Pişmanlık ya da ahlayıp vah etmek fayda etmez artık” manasında kullanılır.

1258’de, Moğolların Bağdat ve Basra’yı harap etmesinden sonra, halkın bu sözü sıkça söylemesiyle, söz, deyim hâline gelmiştir.

Tarih, “dün” oldu; yanlışın ise miadı, hiçbir zaman dolmuyor. Gerek idarî gerek ahlâkî ve gerekse insanî yanlışların dünü bugünü olmuyor.

Konumuza katkı sağlayacak bir anekdot:  

Hz. Ömer (ra), valisi Ebû Mûsâ el- Eş’ari’ye şu mektubu göndererek, ona; “Duyduğuma göre sen ve ev halkın, giyim, yeme ve binek bakımından diğerlerinden farklıymışsınız. Diğer Müslümanlardan daha yüksek bir hayat sürüyormuşsunuz.

“Ey Allah’ın kulu! Seni, otu bol bir vadiden geçerken otlayıp semizlenmekten başka düşüncesi olmayan, semizlenince de kesilen bir hayvan gibi olmaktan sakındırıyorum. Bil ki, yöneticiler haktan saptığında, halk da doğru yoldan uzaklaşır”1 ikazında bulunmuş.

İster avam olsun, ister havas, yanlışları doğrusuna tebdil etmek, yanlışını kabullenen kimselerin işidir.  

Bediüzzaman, “Nefsini itham eden, kusurunu görür. Kusurunu itiraf eden, istiğfar eder. İstiğfar eden, istiâze eder. İstiâze eden, şeytanın şerrinden kurtulur”2 diyor.

Yaptığına nadim olup yanlışından dönmenin bir fazilet olduğunu hemen hepimiz biliriz. Bilenden de bunu bekleriz.

Dipnotlar:

1- Hayatü’s-Sahabe, 1: 481 (Kenzu’l-Ummal, 5: 889). 

2- Said Nursî, Lem’alar, 91.