Öncelikle AYM, -Resmî Gazete’nin 05.03.1992 tarihli 21162 sayısında yayımlanan- 10 Ocak 1991 günkü 1991/1 sayılı kararıyla, “şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması sebebine dayalı olağanüstü halin devamı süresince alınacak ilâve tedbirlere ilişkin” 424 sayılı KHK ile 425 sayılı KHK’ları Anayasanın bir çok maddesine aykırı bulmuş.

Anayasanın 121. maddesiyle çıkarılan ve 148. maddesiyle AYM’nin denetimi dışına çıkartılan mevzubahis OHAL KHK’larını, Anayasanın 13. maddesindeki “temel hak ve hürriyetlerin, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ancak kanunla sınırlanabileceği” esasıyla “Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzenini gereklerine ve ölçülülük ilkesi”yle iptal etmiş.

Yine “temel hak ve hürriyetlerin kullanılması”na dair 15. maddesindeki “olağanüstü hâlde milletler arası hukuktan doğan yükümlülüklerin ihlâl edilmeyeceği”, “suç ve cezânın geriye doğru yürütülemeyeceği”, “suçluluğu mahkeme kararı ile tesbit edilinceye kadar kimsenin suçlu sayılamayacağı” temel hukuk kurallarının ihlâliyle reddetmiş.

“HUKUK VE DEMOKRASİYE UYMAZ”

Keza Anayasanın 148. maddesinde, “Ancak OHAL’de çıkartılan KHK’ların esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiası ile AYM’de dâvâ açılamaz” hükmünü, “121. maddedeki “OHAL’i gerekli kılan konular dışında düzenlendiği” tesbitiyle “biçim ve öz yönünden Anayasaya aykırı” bulmuş.

Bunun yanı sıra, “iptal gerekçeleri”nin başında, “yalnızca OHAL’in gerektirdiği pratik önlemleri içermeleri gereken KHK’ların Meclis’i by passla yasa çıkarmada kullanılması”na dikkat çekilmiş.

Ayrıca Anayasanın 91. maddesindeki; “Yetki kanunları ve bunlara dayanan KHK’lar TBMM komisyonları ve Genel Kurulunda öncelikle ve ivedilikle görüşülür” hükmüyle, temel hak ve özgürlüklere dair KHK’ların en kısa zamanda Meclis’te karara bağlanması gereği vurgulanmış.

Bu minvalde “hukukun üstünlüğüne ve demokrasiye” atıfta bulunan Anayasanın 103. maddesi ile “kanunların, kanun hükmündeki kararnâmelerin, Meclis İçtüzüğünün, tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesi ile AYM’de iptal dâvâsının açılması”nı öngören 104. maddelerine aykırılığı nazara verilmiş.

Bütün bunlara istinaden, OHAL KHK’lerinin yasayla düzenlenecek konuları düzenlemesinin, hukuk, demokrasi ve Anayasaya uymadığı ortaya konuluyor. “Yalnızca OHAL rejimi uygulamasına neden olan şiddet olaylarına karşı kullanılması gerekirken, temel hak ve özgürlüklerin kısmen veya tamamen sınırlamada” istimal edilen KHK’ları iptal eden mezkûr AYM kararı, 15 Temmuz sonrası OHAL KHK’leri açısından kayda değer bulunuyor.

MECLİS VE YARGI DENETİMİNE AÇILMALI

Aslında sözkonusu AYM kararında o dönemdeki KHK’ların iptali için gösterilen ve AYM’nin –Resmî Gazete’nin 25.03.1999 tarihli 23650 sayısında yayımlanan- 11 Mart 1999 tarih ve 1999/3 sayılı kararında sıralanan “iptal istemi gerekçeleri”nin günümüz OHAL KHK’leri için geçerliliği ortada.

Zira Anayasanın 11. maddesinde “Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz” ibâresiyle “KHK’ların Anayasaya uygunluk denetimi”nde, konu, amaç, kapsam ve dayandıkları yetki yasasının Anayasaya uygun olma zorunluluğu bildirilmiş. Kapsamı dışında çıkarılan anayasal dayanaktan yoksun KHK’ların Anayasaya uygunluklarından söz edilemeyeceğinden muhtevalarına Anayasaya aykırılık dâvâsı açılıp iptallerinin gerektiği kaydediliyor.

Ve “temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle siyasî hakların KHK’larla düzenlenmeyeceği”ni belirleyen “KHK çıkarma yetkisi”ne ilişkin Anayasanın 91. maddesi hükmünce âcilen Meclis’e getirilmesinin gereği açıkça yazılıyor.

Hûlâsa, Anayasanın “başlangıç” kısmındaki “Hiçbir kişi ve kuruluşun, bu Anayasada gösterilen hürriyetçi demokrasi ve bunun icâplarıyla belirlenmiş hukuk düzeni dışına çıkamayacağı”, 2. maddesindeki “adâlet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı demokratik hukuk devleti”, 6. maddesindeki “Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir devlet yetkisi kullanamaz” ilkeleriyle bağdaşmayan KHK’ların AYM’ce iptal edilebileceği belirtiliyor.

Bu bakımdan, hukukî temelden yoksun OHAL KHK’larının de mutlaka Meclis onayından geçirilip ve AYM ve yargı denetimine tabi olmaları büyük önem taşıyor.

Aksi halde, dehşetli zulümle toplumda derin yarılmalarla birlik ve bütünlüğü tahrip edilir...