Batı toplumu ile Doğu toplumunu birbirinden ayıran en belirgin özellik, kuşku yok ki, iki toplumun insana bakışı ve onu yeniden yorumlama biçimidir. Batıda “aydınlar” insana “insanın kurdu” olarak bakar.
Fert olarak vicdana dayanan muhasebede en acımasız ölçüler kullanılarak insaniyet tanımlamaları yapar.
Batı insanında “merhamet” hissi ağızlarda kirli sakız olarak algılanır. Bu sebeple ki, Batı toplumlarının hafızalarında, dünya tarih sahnesinde yer alan en büyük katliâm, soykırım ve insanlık suçları kara bir leke gibi durur.
«
Ya Doğu toplumları?
İnsanı bir “değer” olarak algılar ve ilişkilerini de bu mantık silsilesi içinde yürütür.
Doğu, aşkın vatanıdır, insan hayatının en önemli kaynağı olan dinî kaynaklara bile bakıldığında aradaki fark kendini hissettirir.
Batının inandığı “Kitab-ı Mukaddes” seçilmiş bir ırkın varlığından bahsederken, doğulunun “Mukaddes Kitabı”nda insan ve aşk teması işlenir. Kur’ân ne güzel bir örnektir.
«
Doğu ile Batı arasındaki farkı anlatmamızdaki kasıt, farklı dinlerde olduğumuzu ifade edebilmek içindir. Dolayısıyla başka bir dine mensup olan birinin “Müslüman bir ferdi” anlayabilmesi, yaşadıklarını kavrayabilmesi zordur.
«
Esasen dünya coğrafyası üzerindeki “Doğu-Batı” kavramını iyi ayırt etmek gerekiyor. Çünkü dünya üzerindeki herhangi bir toprak parçasına yön tayin etmek, coğrafi bir tanım olmaktan çok politik, etnik bir önyargının ürünüdür.
Kitaplara baktığımızda; 19. Asırda Güneybatı Asya ve Kuzeydoğu Afrika ülkeleri, Avrupa için “doğu” idi… Batının en muteber ansiklopedilerinden birine göre, Doğu (Orient), “Avrupa’nın batısına kıyasla doğuda bulunan ülkelerin bütünü; Asya, Mısır’ın hatta Avrupa’nın bir kısmı. Bununla beraber Akdeniz’de sınırları olan ülkelere daha çok “levant” denilir…di. (Cemil Meriç, Doğu/Batı Kavramı)
«
Batı demek; bugün coğrafi bir bölge olmaktan çok, gelişmiş ülkeleri topluca belirtmek gayesiyle kullanılan bir deyim olmuş. Ekonomik yönden zengin ve refah seviyesi yüksek ülke olarak değerlendirilirken, Batı kavramının kapsama alanı, bazen Japonya, Güney Kore hatta Tayvan gibi Uzakdoğu ülkelerine kadar genişlemiş.
«
Cemil Meriç, Avrupalılar, Doğu düşüncesini “aşağı-yukarı” bir düşünce olarak damgalar, der. Devamında, doğulunun, yani kendimizin yumuşak karnına basar. Büyük bir eksikliğimizi ortaya koyar. “Yaptığımız işleri net, dakik, ince bir elekten geçirmiyoruz. Yaptığımızı kılı kırk yararcasına değil, aşağı yukarı yapıyoruz. Batılı ise yaptığı işi en ince ayrıntılarına kadar fizibilite çalışmalarını yaptıktan, getireceği, götüreceği şeyleri matematiksel olarak hesap ettikten sonra yapmaya başlıyor.”
Netice?
“..Netice de aksaklıkları, hata payını götüreceği şeyleri matematiksel olarak hesap ettikten sonra yapmaya başlıyor. Netice de aksaklıkları, hata payını da neredeyse sıfıra indirerek sonucu ulaşıyor. Teknik ve diğer açılardan şu anki durum bunu apaçık göstermiyor mu?” (a.g.e.)
«
Demem o ki; Payitaht dizisini (TRT1) izlerken aklıma bu düşünceler geliverdi.
Abdülhamid Han’ın tahttan indirilişi, 31 Mart Vak’ası, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Bab-ı Ali Baskını ve siyasî cinayetler, kumpaslar… Bunlar acaba “Doğu’nun makus talihi mi?”
Bence hayır!
Bediüzzaman Said Nursî’nin bütün İslâm âlemi için gösterdiği formül bellidir; “Demokratikleşme, eğitim, ırkçılığın önlenmesi ve ekonomik kalkınma” olarak altını çizdiği kavramlardır.
Doğu’nun esas derdini; “Bizim düşmanımız cehalet, zaruret ve ihtilâftır; bu üç düşmana karşı san’at, marifet ve ittifak silâhı ile cihad edeceğiz” diyerek özetlemiştir.
Yani, maksat büyürse himmet de büyür.
İnşallah bu çizgiye çok yakında geliriz, vesselâm!