Fransa Cumhurbaşkanı Emanuelle Macron’un, Türkiye’nin Avrupa Birliği sürecinde “tam üyelik dışında bir ortaklık arayışı için zaman geldiğini” belirtmesinin ardından, gözler AB’de yürütülen alternatif model arayışına çevrildi. 

AB kurumlarında ve düşünce kuruluşlarında farklı modeller üzerinde yapılan gayriresmî çalışmalarda, “İsviçre modeli”, “Gümrük Birliği yerine Serbest Ticaret Anlaşması” modelleri öne çıkan alternatifler arasında bulunuyor. 

“İmtiyazlı ortaklık” konsepti, Avrupa’da hâlen devam eden alternatif model tartışmalarında zaten kullanılmıyor.

Türkiye için İsviçre modeli

Bu modelde, İsviçre modelinde olduğu gibi Türkiye ile ilişkilerin AB ile ikili düzeyde, ayrı ayrı başlıklarda ele alınabileceğini söyleyen Yalçın, “Meselâ ticarette serbest ticaret anlaşması, vize için vize anlaşması, göç konusunda göç anlaşması yapılır. İlişkiler her başlıkta düzenlenirse, AB’de onay süreçleri daha kolay işler. İsviçre modeli, Türkiye’nin hem iç hem dış politika tercihleri bağlamında gerçekleştirilebilir, gerçekçi bir model olarak ortada” yorumunda bulundu.

“Macron’un kastettiği model bu mu sizce?” sorusuna Yalçın, “Bence evet. Türkiye bu modelde AB karar alma süreçlerinde yer almayacak. Ama Türkiye her başlıkta AB ile kendisi ikili düzeyde müzakere edebilecek” cevabını verdi. 

AB’nin de değişimden geçmekte olduğunu, çok vitesli bir nitelik kazanmaya başladığına dikkat çeken Yalçın şu değerlendirmeyi yaptı: “Merkezde güçlü bir şekilde entegre olmuş ülkeler yer alacak. Ayrıca Macaristan ve Polonya gibi siyasi karar alma süreçlerinde yer alan, ama tüm reformları kabul etmeyenler olacak. Bundan başka siyasi karar alma süreçlerinde yer almayan, ancak ikili anlaşmalarla entegre edilmiş İsviçre, İngiltere, Ukrayna gibi ülkelerin yer aldığı yeni bir katman daha oluşacak.”

Hedef tam üyelik olmalı

AB’de alternatif modeller konusunda tartışmalar hız kazanırken, Türkiye’nin AB sürecinde en aktif aktörlerden olan Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD), Türkiye için tam üyelik hedefinin korunması gerektiği görüşünde. Brüksel’deki TÜSİAD Avrupa Birliği Temsilcisi Dilek Aydın, tam üyelik dışında tartışılan seçeneklerin AB’nin siyasi koşulluluğunu (üyeliğin kriterlere bağlanması durumu) ortadan kaldırdığına dikkat çekerek, “Müktesebat uyumu öngörmeyen bir model bu ilişkinin ana dinamikleri ve hedefleriyle uyumlu olamaz. Tam üyelik dışında, AB’nin karar alma mekanizmalarında yer alınmayan bir model, Türkiye’nin milli menfaatleri açısından uygun bir çözüm değildir” dedi. Aydın, Türkiye’nin demokrasi, hukukun üstünlüğü, öncelikli ekonomik reformlar, eğitim alanlarında ilerleme sağlaması durumunda, AB’de yerini alacağına inandığını söylerken, bu denklemin küresel etki alanını genişleten bir AB için de önemli olduğunu vurguladı.