Cenâb-ı Hak’kın küllü cüz’e sıkıştırması kemalat-ı vücudunun bir sebebidir. Çok büyük sayfaları küçücük sayfalarda derc etmiştir. Çekirdek buna en güzel örneklerden biridir. Küçücük bir çekirdek koskoca bir ağacın fihristesi hükmündedir. Öyle de Cenâb-ı Hak insanı kâinatın fihristesi hükmünde yaratmıştır. Koskoca kâinat adeta insanda derc edilmiştir. Küçücük insan vücudunu bu kadar cihazlarla donatan, insanı bütün mevcudattan daha üstün yaratan Cenâb-ı Hak elbette insandan üstün bir ibadet istemektedir. Bu kadar nimetleri, cihazatı insana Kendisini tanıması, bilmesi için vermiştir. Marifetullah ve muhabbetullah insanın en yüksek gayesi olmalıdır.

Cenâb-ı Hakk’ın insana verdiği sayısız nimetler içinde hissiyatlarımız da vardır. Bu hissiyatların ayrı ayrı hizmeti, elemi olduğu gibi hepsi marifetullahta birleşir. Her biri ayrı bir esmaya götürür. Merak da bu hissiyatlardan birisidir.

Cenâb-ı Hak hikmeti ile nimetleri birbirine bağlamıştır. Büyük dairede ışığı yaratmış bunu görebilmek için insanın göze ihtiyacı var, sesi yaratmış duyabilmek için kulağa ihtiyacı var, leziz taamları yaratmış tadabilmek için mideye, cihazat olarak da iştaha ihtiyacı var. Her şeyi bu kadar hikmetli yaratan Cenâb-ı Hak merakı ne için yaratmış bunu hiç merak ettik mi?

Merak da ilmin hocasıdır. İlimlerin şahı, padişahı ise marifetullahtır. O ilme ulaşabilmemiz için Cenâb-ı Hakk’ın bize verdiği his ise meraktır.

İnsan ilim ve duâyla mükemmelleşmek için gönderilmiştir. Merak ise ilme hocalık yapmak için verilmiştir. Merak sayesinde marifetullah ve muhabbetullaha ulaşabiliriz.

“İnsanın fıtratındaki şiddetli merak ve hararetli muhabbet ve dehşetli hırs ve inatlı talep ve hakeza şedit hissiyatlar, umur-u uhreviyeyi kazanmak için verilmiştir.1

Cenâb-ı Hak insanı bu kadar mükemmel ve san’atlı yaratmıştır ki O’nu tanımamız, sevmemiz O’na ulaşabilmemiz için de vesileler yaratıp nimetleri birbirine bağlamıştır. İlme ulaşabilmemiz için ise merakı bizlere vermiştir. Merak sayesinde marifetullaha ulaşıp, ahireti kazandırmaktadır.

Cenâb-ı Hak insanın bazı kuvvelerine sınır koymamıştır. Bu hissiyatlardan birisi de meraktır ve sınırsız bir dairede gezmektedir.

Hayvanlarda da merak duygusu vardır, ama sınır koyulmuştur. O yüzden terakki edemezler. İnsanda ise sınırsız bir merak duygusu vardır. Sınırsız merak duygusu sayesinde insan terakki eder. Bize düşen görev ise her hissimizi olduğu gibi merak hissini de sırat-ı müstakim de tutmaktır.

Hakikî terakki insana verilen kalp, ruh ve cihazatın azını dünyaya çoğunu ahirete kullanmakla mümkün olur. ”Allah’ın hesabına kâinata bakan adam her ne müşahede ederse ilimdir.2

Kur’ân la muhatabiyet aklı meraka sevk eder. “Makam-ı irşadda beyanat-ı Kur’âniye o derece müessir ve rakiktir ve o derece munis ve şefiktir ki, şevk ile ruhu, zevk ile kalbi, aklı merakla ve gözü yaşla doldurur. 3

Asıl merak Cenâb-ı Hakk’ı görmek duygusu olmalıdır. Namazın mahiyetini merak etmek olmalıdır. Cenâb-ı Hak’kın bizden ne istediğini merak etmek olmalıdır. Merakın mahiyetini merak etmek olmalıdır.

İnsan bir cemaattir ve yükümlüdür. Her bir hasse için bir ibadet vardır. Nasıl ki başın ibadeti secdedir, merakın ibadetide marifetullah ve muhabbetullaha ulaştırmasıdır.

Merakın dalâleti ne ile olur? “Ey lüzumsuz merak eden hasta! Sen hastalığın ağırlığından merak ediyorsun. O merakın senin hastalığını ağırlaştırır. Hastalığın hafifleşmesini istersen, merak etmemeye çalış. Yani hastalığın faydalarını, sevabını ve çabuk geçeceğini düşün, merakı kaldır, hastalığın kökünü kes.”4 Kesinlikle hastalıkta merak olmamalıdır.

Merak yanlış yönde, yanlış şeylerde kullanılmamalıdır. Merakın yönü ahirete çevrilmelidir. Hastalıkla, dünyevî işlerde merak olmamalıdır. Merakın neden verildiği merak edilip, hakikî mahiyeti anlaşılıp, doğru yönde kullanılmalıdır.

Dipnotlar:

1-Mektubat, 9. Mektup

2- Mesnev-i Nuriye

3-Sözler, 25. Söz

4-Lem’alar, 25. Lema 10. Deva