Türkiye dahil gelişmekte olan ülkelerde yaşanan son kriz, 1997’deki Uzakdoğu malî krizinin ya da 1994’te Meksika’daki malî krizin tekrarlanabileceği yolundaki korkuları körüklüyor. Son durumun geçmişte yaşanan bu krizlerden daha ciddî olup olmadığı, iktisat çevrelerinde tartışılıyor. Malî kriz önce Arjantin, sonra da Türkiye’de baş gösterdi. Kaygılı yatırımcılar ve yetkililer gelişmekte olan ve büyük miktarda dolarla borçlanan bazı ülkelerin para birimlerinin hızla değer kaybetmesini yakından izliyor.

Gelişmekte olan ülkelerde yaşanan son kriz, 1997’deki Uzakdoğu malî krizinin ya da 1994’te Meksika’daki malî krizin tekrarlanabileceği yolundaki korkuları körüklüyor. Gelişmekte olan ülkeler arasında en kötü durumda olan para birimi, peso. Türk lirası Ağustos’ta dolar karşısında yüzde 25’lik değer kaybına uğrayarak pesodan sonra ikinci sırada yer aldı. Türk lirasının bu yıl dolar karşısındaki değer kaybının yüzde 40’ı bulması, Türk banka ve şirketlerinin yüklü miktardaki dolar borçlarının ödenebilir olup olmadığı kaygılarını gündeme getirdi.

Diğer ülkeler iyi durumda 

İngiliz Economist dergisiyse gelişmekte olan ülkelerin para birimlerinin güçsüz olmasının temelde bulaşıcı olmadığını, çöküşün kontrol altına alınabileceğini belirtiyor. Dergi, gelişmekte olan ülkelerdeki borç sahiplerinin dolar ve diğer döviz borçlarını ödemede zorlanacağını, bankalar dahil Batılı kredi kuruluşlarının bundan etkileneceğini, ancak bu durumun Batılı kredi kuruluşlarının borç ödeme yeterliliğini tehdit etmeyeceğini kaydediyor. İyimser iktisatçılarsa Arjantin ve Türkiye’nin döviz sorunları ve ekonomik zafiyetlerine karşılık, başka birçok gelişmekte olan ülke ekonomisinin oldukça iyi durumda olduğuna inanıyor. 

Yatırımcılar kaçıyor 

Gelişmekte olan ülkelerin önündeki en büyük risk, kaygılı küresel yatırımcıların döviz çalkantısı dolayısıyla büyük panik içine girmeleri ve ekonominin temellerini göz ardı ederek gelişmekte olan piyasalardan kaçmaları. Uzmanlar, böyle bir senaryonun para birimlerinin değer kaybını hızlandıracağını, krizin yayılmasını dolaylı olarak tetikleyeceğini ve bunun da borç yükünü ağırlaştıracağını söylüyor.

Bu etkenler küresel çöküşü tetikleyebilir mi?

Bloomberg’den Marcus Ashworth, geçen hafta, gelişmekte olan ülkelerdeki döviz satışlarının ”bulaşıcı” olabileceği uyarısında bulundu. Uzman, ”Gelişmekte olan pazarların karşı karşıya kaldığı zorluklar yeni bir dönemece girdi. Bir zamanlar sadece belirli ülkelere özgü ve bu ülke sınırları içine hapsolmuş gibi görünen krizler başka ülkelere de sızıyor,” dedi.

Bankacılık sektörünün deneyimli ismi Ashworth, ”Bir ülkenin mali sorunları diğer ülkelerin de sorunu haline geldi, bu döngünün nasıl kırılacağını öngörmek zor” şeklinde konuştu. Malî krizin yayılmaya başladığını, her sorunlu ülkenin kendine özgü meseleleri olduğunu kaydeden başka uzmanlarsa Amerika Merkez Bankası’nın bu yıl faiz oranlarını birkaç kez yükseltmesi beklentisinin mali çalkantıları körükleyebileceğini söylüyor.