Yoksa sıfırdan takvim bilgileri vermek hem haddimizi, hem mevzûumuzu aşar.

“Rûmî Takvim”le tanışmamız Tanzîmât’ın başlarındadır. 13 Mart 1840’dan 31 Aralık 1925 sonuna kadar yaklaşık 85 sene, 10 ay yürürlükte kalır.

28 Şubat 1917 sonuna kadar kullanılan Rûmî Takvim, “Julien” esaslıdır. 1 Mart 1917’den îtibâren “Gregorien” esaslı Rûmî Takvime geçilir.

Yânî, iki ayrı dönemde iki ayrı Rûmî Takvim!…  

Bu farklılığa pek vâkıf olmayan bâzı araştırmacılar, 8 sene 10 aylık “Gregorien-Rûmî Takvim” süresini de “Rûmî Julien Takvim” gibi ele almakta, şâyet bir târih çevirme kılavuzuna bakılmamışsa yâ da bir târih çevirme programından faydalanılmamışsa hatâ kaçınılmaz olmaktadır. Sırf bu sebeple, Bedîüzzamân çalışmalarında görülen hatâlar az değildir.

Şimdi Rûmî Takvim bilgilerimizi kısaca gözden geçirip, Rûmî târihlerin Mîlâdîye çevrilmelerine örnekler verelim:

I- RÛMÎ JULİEN TAKVİM 

1 Mart 1256 – 15 Şubât 1332 (13 Mart 1840 – 28 Şubat 1917) 

13 Mart 1840 Mîlâdî-Gregorien târih karşılığı olarak, 1 Mart 1256 (9 Muharrem 1256) târîhi ile başlamış, 15 Şubat 1332 (28 Şubat 1917) gün bitimine kadar, yılbaşı, 1 Mart ve günleri de, 12 veyâ 13 gün geri olarak devâm etmiştir. 

Uzun yılların verdiği alışkanlıklar sebebiyle, kaldırıldıktan sonra da gayr-i resmî olarak îtibârını sürdüren Julien esaslı Rûmî târihler, halkın teâmülleri dikkate alınarak bugün de takvimlerimizde gösterilmektedir.

Rûmî Julien Târihlerin Mîlâdîye Çevrilmesi:

(a)  28 Şubat 1315 (12 Mart 1900) ve öncesi: Gün sayısına 12 eklenerek Mîlâdî ay ve gün; Rûmî yıla, 1 Ocak – 12 Mart arası için 585, diğer günler için 584 eklenerek Mîlâdî yıl bulunur. 

Örnekler:

1) 1 Mart 1314: 13 Mart 1898 (1314+584) 

2) 20 Hazîran 1314: 2 Temmuz 1898   

3) 28 Şubat 1314: 12 Mart 1899 (1314+585)  

4) 1 Mart 1315: 13 1899     

5) 28 Şubat 1315: 12 Mart 1900   

 (b)  29 Şubat 1315 (13 Mart 1900 ) ve sonrası: Gün sayısına 13 eklenerek Mîlâdî ay ve gün; Rûmî yıla, 1 Ocak – 13 Mart arası için 585, diğer günler için 584 eklenerek Mîlâdî yıl bulunur.

Örnekler:

1) 29 Şubat 1315: 13 Mart 1900 (1315+585)  

2) 1 Mart 1316: 14 Mart 1900 (1316+584)  

3) Tâhir Paşa’nın mektubu:

3 Teşrînisânî [1]323: 16 Kasım 1907   

II- RÛMÎ GREGORİEN TAKVİM 

1 Mart 1333 – 31 K.evvel 1341 (1 Mart 1917 – 31 Aralık 1925)

1332 R. Julien 15 Şubât’da (yılın dolmasına 13 gün kala) sonlandırılıp ertesi gün 1 Mart 1333 R. Gregorien’e geçilir (1 Mart 1917). 1333, 10 ay sürmüş, 1334 R. Gregorien yılı (ay ve gün farkı giderilmiş olarak, 584 yıl farkı ile) 1 Ocak 1918 Mîlâdî yılı ile berâber başlamış, 31 K.evvel 1341 (31 Aralık 1925) sonuna kadar kullanılmıştır. 1 Ocak 1926 îtibâriyle Mîlâdî Takvime geçilmiştir. 

Rûmî-Gregorien Târihlerin Mîlâdîye Çevrilmesi:

Ay ve gün farkı yok!. Yılı bulmak için, Rûmî seneye 584 eklenecek!..

Örnekler:

1) Bedîüzzamân’ın Vatan’a Avdet Belgesi: 

17/18 Hazîran 1334: 17/18 Hazîran 1918 (1334+584)   

2) Bedîüzzamân’nın esâret dönüşü Tanîn’de: 

25 Hazîrân 1334: 25 Hazîrân 1918  

3) Mahrec Pâyesi tebliğ vesîkası: 

29 Ağustos 1334: 29 Ağustos 1918

Bilal TUNÇ / [email protected]