Başta anne baba olmak üzere, evde bulunan ağabey, abla her kim varsa davranışlarını, olaylara tepkilerini, genel duruş ve tavırlarını takip ederek bilinç altına kaydederler. Dünya tatlısı bir çift göz, adeta yirmi dört saat çekim yapan kamera gibi her saat ve zamanda uykuda değilse kayıttadır. Bu kayıtlar bilinçaltı dediğimiz merkezde arşivlenir. Günü geldiğinde de tek tek kullanıma sunulur.

Bu durum bizlerin nefis terbiyesinde çok önemli bir yere sahip olduğu gibi çocuk terbiyesinde dikkat edilmesi gereken bir konudur. Üstadımız Bediüzzaman da “Nefsini ıslâh edemeyen gayrıyı ıslâh edemez” buyurarak mezkûr hakikate dikkati çeker. İstikbalimizin teminatı çocuklarımıza aktaracağımız her müsbet değerin  şahsımızda bizzat yaşanıyor olması  birinci şarttır. “Söylediğimi yap, yaptığımı yapma” şeklindeki yaklaşımın eğitimde zerre kadar karşılığı yoktur. Eğitim davranış tutarlılığı ile mümkün olan bir olgudur. Esasen bu ifadenin bizim kültürümüzde bir karşılığı da yoktur. Kültür emperyalizminin içimize sokuşturduğu bir çok söylem gibi  bu da iğreti kurgusuyla sırıtmaktadır. 

Çocuklarımızın ahlâklı, inançlı, tarihiyle barışık; sevgi, şefkat, merhamet vicdan gibi duygularla bezeli olarak yetişmeye ihtiyaçları vardır. Bunlarla ilgili ilk yaşanmışlıkları ailede görmelidir. Karşılık beklemeden iyilik yapmanın ne büyük fazilet olduğunu defalarca anlatmaktansa bu konuda göreceği aile içi örnekler  ciddî bir temel teşkil edecektir. Ailede namaz kılınmıyor, Kur’ân okunmuyorsa çocuğu camiye Kur’ân kursuna göndermek anne babayı bir hayli yıpratacaktır. Belki de hiç netice alamayacaktır. Çocukların tek gözlemledikleri aile fertleri değildir. Aileden başlayarak halka halka daire genişlemektedir. Çocuğun içinde yaşadığı sosyal çevrenin tamamı bu gözleme dahildir. Tesir sıralamasına baktığımızda, aile içinde anne, baba, dede, nine, ağabey, abla, teyze, hala, amca, dayı, hariçte ise öğretmen, oyun oynadığı arkadaşları, sınıf arkadaşları, sokakta karşılaştığı kimseler gibi sıralamak mümkün. 

Aile de ya da okulda verilen davranışların çocuğun yakın çevresinde uygulanan bir karşılığı varsa, çocuk o davranışı benimseyerek günlük yaşantısının bir parçası yapar. Aksi taktirde istenilmeyen davranışı sergilemeyi tercih edecektir.

Çocukların bu özelliğinin farkında olmak biz  yetişkinler için bir sosyal mesuliyettir. Kendi çocuklarımız için olduğu kadar  başkalarının çocuklarının da bize bakarak yanlışa sürüklenmemesi için davranışlarımıza dikkat etmemiz gerekmektedir. Belki biz hiç farkında değilizdir. Elimizdeki küçük kâğıt parçasını  sokak ortasına rast gele bırakırken bizi gören çocuğa verdiğimiz mesaj: “Sende çöpünü sokağa atabilirsin” şeklindedir. Eğitilmiş, evrensel değerlerle donanımlı, imanlı, ahlâklı, demokrat nesiller yetiştirmenin yolu biz yetişkinlerden geçmektedir. Bizler çocuklarımızın nasıl olmasını istiyorsak toplum olarak tutarlı bir şekilde güzel örnekler ortaya koymaya mecburuz. 

Bu gün okullarımızda öğretimden ziyade eğitim sorunu varsa bu en evvel biz yetişkinlerin eğitimsizliğinden dolayıdır. Durumundan şikâyet ettiğimiz her çocuk içinde yaşadığı sosyal çevrenin bir özetidir. Aileye de ayna tutar, akraba hısıma da. 

Velhasıl-ı kelâm: Çocuklarımızı terbiye etmeden önce kendimizi terbiye etmeye mecburuz. Eğer eğitim diye bir derdimiz varsa.