Kaynağı ne olursa olsun şu anda ciddî bir ekonomik kriz yaşandığı belli. Peki, bu krizden çıkış yolu ‘hak, hukuk ve adalet yolu’ değil mi? Adaleti tesis etmeden bu sıkıntıları sona erdirmenin imkân ve ihtimali olmadığını ne zaman görüp kabul edeceğiz?

Sadece Türkiye’nin değil, bütün dünyanın krizde olduğu söylenebilir. Doğrudur, ancak başkalarının da kriz içinde olması bize bir fayda vermiyor. Ayrıca krizde olan ‘başkaları’ krizleri aşmak için hak, hukuk ve adaleti erteleme yoluna mı gidiyorlar? Muhtemelen ‘başka ülke’lerde de böyle yapmak isteyenler vardır. Ancak umumî anlayış hak, hukuk ve adalet yolunu tıkamaya değil, daha da genişletmek gerektiğini ifade ediyor.

Dünyanın her yerindeki idarecilerin bir kısmı, virüs salgınını fırsat bilerek hak ve hürriyetleri sınırlandırmak isteyebilir. Böyle kararlar alınması da muhtemeldir. Fakat uzun dönemde hak, hukuk ve adalet yolunun çıkar yol olduğu oralarda da görülür. “Daha çok ekmek” için “daha çok hürriyet” icap ettiğine yaşananlar şahittir. Sadece ekmeği düşünüp hürriyet taleplerini erteleyenler maalesef ekmeğe de kavuşamaz.

Geçen günlerde internet üzerinden düzenlenen bir programda açıklama yapan İktisadî Kalkınma Vakfı (İKV) Genel Sekreteri Doç. Dr. Çiğdem Nas, çıkış yolunu şöyle tarif etmiş: “Türkiye’nin gelişmiş bir sanayi sektörü, hızlı ve deneyimli bir iş gücü var. Bu da AB açısından önemli bir kazanç, fırsat olabilir. Ancak burada siyasî sorunlar var. Bu tıkanıklığı açmamız gerekiyor. Bu, hem AB hem de Türkiye için önemli. Yargı, hukuk ve temel haklarla ilgili konularda adımlar atmamız gerekiyor. AB sürecinde reformları belki tekrar canlandırmamız gerekiyor. Bunları aşabilmek için daha fazla etkileşim, diplomasi, somut bazı reform adımlarının gelmesi gerekiyor.” (Yeni Asya, 7 Mayıs 2020)

Doç. Dr. Nas’ın demokrasi hatırlatması da önemli: “Türkiye’de demokrasinin önemi artık çok fazla algılanmamaya başlandı. Ancak demokrasi aslında her şeyin temelinde yatıyor. Demokrasi bir değer olmanın ötesinde aynı zamanda iyi yönetişim için bir ihtiyaç. Koronavirüs bu yaşadığımız değişimleri hızlandıracak. Bunlara hazırlıklı olabilmemiz için çok çalışmamız, siyasî kutuplaşmalarla vakit kaybetmememiz ve demokrasinin gerektiği şekilde hareket etmemiz gerekiyor. İfade özgürlüğü çok önemli. Çünkü neyi kötü yaptığımızı görmek için ifade özgürlüğüne ve medya özgürlüğüne ihtiyacımız var. Yani bunlar lüks değil, şart. Bunları hep birlikte korumaya çalışmanız gerekiyor.”

Hadiseler demokrasinin önemini daha da arttıracaksa Türkiye de buna göre adımlar atmalı. Siyasî kutuplaşmaların kimseye fayda vermediğini ayrıca ifade etmeye gerek var mı? “İfade özgürlüğü bize ne gerek?” diye düşünenler olabilir. Gerekli, çünkü idarecilerin “neyi kötü yaptığını” ancak o zaman duyabiliyor ve görebiliriz. 

Hepsinden de önemlisi hak, hukuk, adalet, demokrasi ve benzeri değerler lütuf değil hak. Bunu hem biz, hem de idarecilerimiz iyi bilmeli.