Zengin fakir ayırmadan her ülkeyi bir bakıma teslim alan bu kriz, para, borsa ya da sanayi kaynaklı değil; ‘sağlık’  konusunda ortaya çıktı. Çeşitli sağlık yatırımları ve buluşlarla ‘ölüme dahi geçici hayat rengi vermek’le övünen dünya sağlık çalışanları ve idareciler gözle görülmeyen bir virüse teslim oldu.

Her şeyi tersine çeviren bu durumu İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sadın Ünay şöyle tasvir etmiş: “Son yıllarda ABD-Çin ekseninde başlayıp yayılan ticaret savaşları ve reel ekonomiyle finansal sektör arasındaki kopma eğilimlerinin kırılgan hale getirdiği dünya ekonomisinde 2020 yılının uzun vadeli bir toparlanma döneminin ilk aşaması olması bekleniyordu. Ancak işler hiç de beklendiği gibi gitmedi. Mart ayında patlak veren yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını, ekonomik ve sosyal alanlarda tam anlamıyla bir küresel kilitlenmeye yol açıp tüm iyimser senaryoların boşa çıkmasına yol açtı. Kovid-19 krizi ilk etapta kamu sağlığını tehdit eden bir küresel meydan okuma olarak ortaya çıkmış olsa da; gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki yaşam biçimlerini, siyasî ve ekonomik düzenleri, toplumların sosyalleşme ve mobilite eğilimlerini derinden sarstı.” (AA, 3 Temmuz 2020)

Dünya bundan önce de değişik salgınlarla karşı karşıya kalmıştı. Fakat bu defaki salgın tahminlerden daha hızlı yayıldı. Virüs, birkaç ay içinde dünya çapında 213 ülke ve bölgeye yayılarak yaklaşık 11 milyon kişiyi enfekte etti ve 500 binden fazla kişinin ölmesine sebep oldu. Turizmi tek geçer akçe olarak gören anlayış da bu salgından en fazla etkilenenler arasında yer aldı. Ekonomik ve sosyal hayat bir bakıma kilitlendi. Bu salgının ekonomik ve sosyal maliyetini henüz hesaplayabilmiş değiliz ve ne zaman ‘normal’e dönebileceğimiz de belli değil.

Prof. Dr. Sadın Ünay’ın bundan sonrası için yaptığı tahmin ise şöyle: “Küresel karantina döneminin dijitalleşme, evden çalışma, uzaktan iletişim gibi eğilimleri güçlendirmesi ihtimal dahilinde görülse de bu süreçlere ayak uyduramayan kesimleri dışarıda bırakıp toplumsal gelir adaletsizliklerini daha da derinleştirmesi güçlü bir ihtimal olarak önümüzde. Sosyal hayatın, seyahatlerin, üretim ve iletişim alanlarının kuralları sağlık öncelikleri ışığında yeniden yazılırken toplumsal dayanışmanın ve yardımlaşma geleneklerinin güçlendirilmesi şart. Aksi halde bir yandan dijital dünyanın avantajlarından faydalanan yeni  milyarderler ortaya çıkarken diğer taraftan yoksulluk ve işsizlik içinde kıvranan milyonların ortaya çıkması hiç de yabana atılır bir ihtimal değil. Dolayısıyla küresel piyasalardaki durgunluk eğilimlerinin dayattığı devlet kapitalizmi rüzgârlarının sosyal adalet ve istihdam önceliklerini dikkate alarak, eşitsizlikleri azaltacak şekilde yapılandırılmaları gerekiyor. Aksi halde şirket kurtarma paketlerinin giderek büyüyüp genişlediği bir ortamda sosyal kurtarma paketleri temel fonksiyonları olan paylaşım ve dayanışma hedeflerini gerçekleştirmekte zorlanacaktır.”

Virüs salgını belki yeni milyarderler ortaya çıkaracak, ama işsizlik içinde kıvranan milyonların olduğu bir dünyada bazılarının zenginliği dünyaya huzur getirir mi? Bu krizi en az zararla atlatmak isteyen ülkeler sosyal adaleti sağlayacak şekilde adımlar atmalı. Bunu yapan ülkeler ve milletler kazanır, yapmayanlar ise -Allah muhafaza-, yeni krizlere yuvarlanabilir.