İnsanlık tarihinin eski dönemlerinden M.Ö. 3000 yıllarındaki Güney Amerika’nın And Dağları civarında yaşayan, Aztek ve İnka’ların tarımını yaparak beslendikleri bir hububat ve yüksek kalitede enerji kaynağı olan kinoa tohumları, günümüz insanlarına da değerli destekler sağlayacak, emsalinden üstün bir gıda kaynağıdır.
Kinoa ve yağ karışımı, İnka ordularını çoğunlukla günlerce süren, askerî yürüyüşlerde ayakta tutmak için, enerji deposu bir gıda olarak kullanılırdı. Uzun süre tokluk hissi veren bu besleyici gıda ‘Savaş Topları’ olarak bilinmekteydi.
Kinoa tohumları açık sarıdan kırmızıya, kahverengiden siyaha kadar çeşitli renklerde bilinen, 1800 kadar çeşidi bulunmaktadır. Uzun yıllar bölgede yaşayan yerli halk tarafından, uzak bölgelerde kendi ihtiyaçları için yetiştirilen kinoa tohumları, bölgeye giden İspanyollar tarafından Avrupa’ya tanıtılmıştır. Kinoa tohumlarının büyük kısmı Peru, Bolivya ve Ekvador gibi ülkelerden ihraç edilmektedir. Yeni Asya’da okuduğumuz sevindirici habere göre “Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın desteğiyle, Bingöl’ün Gözeler Köyü’nde, 35 hektarlık araziye deneme ekimi yapılmıştır. Bu sene ilk defa ekimi yapılan bitkiden, hektar başına 300 kg. verim beklendiğini ve pazar problemi olmadığını öğrenmekteyiz. Çiftçilerimizin yüzünü güldürecek, Türkiye’nin sağlık ve ekonomi problemlerine destek verecek bu faaliyeti ve uygulayıcılarını tebrik ediyoruz.
Besin değeri bakımından, diğer tahıl ürünlerine göre birçok üstünlüğünden dolayı “2013 yılı Birleşmiş Milletler tarafından Kinoa yılı olarak ilân edilmiştir. Kinoa, Avrupalı ve Amerikalı beslenme uzmanları tarafından yeniden keşfedilerek, son yıllarda sağlıklı mutfaklarda, hızla diğer besin maddelerinin önüne geçmiştir. Bilinen en faydalı tahıl olan buğday ve mısırdan daha faydalıdır. Kinoa, Superoksit Dismutaz enzimi taşır. Bu enzim adeta bir gençlik iksiridir. Yaşlanmayı geciktirir, hücre ve dokuları onarır. İhtiva ettiği Kuarsetin ve Kaempferol’den dolayı güçlü bir antioksidandır. Yüksek oranda ihtiva ettiği Kalsiyum ve Magnezyumla, tam bir kemik ve kas dostudur. Özellikle rafine gıda ve yağlardan dolayı, son dönemin en büyük sorunu haline gelen Magnezyum eksikliğine karşı, taşıdığı yüksek Magnezyumla köklü çözüm getiren, oluşabilecek hastalıklardan bizi koruyan güçlü bir besindir. Anti- Kanserojendir.”1 Bu özelliklerinden dolayı, Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) tarafından, astronotların beslenmesinde kullanılan kinoa, besin değeri bakımından harika bir nimettir.
Dünya nüfusunun artışıyla, bazı bölgelerde gıda ihtiyacının artması ve açlık sıkıntılarının yaşanmasında, problemlerin çözümü için kinoa habbecikleri harika bir alternatiftir. Buğday, arpa ve diğer hububatlara göre, protein oranı daha yüksek ve kaliteli olması, aynı zamanda Amino asitlere sahip olması, besin değerini zenginleştirmektedir. Aynı zamanda Otoimmun sistemini (bağışıklık sistemi) güçlendirmeye yardımcı olduğu belirlenmiştir. Kahverengi, siyah ve kırmızı olanları, % 100 tahıl ihtiva etmektedir. İhtiva ettiği Saponin, derideki hasarları iyileştirmede etkilidir.”2
Kinoa’nın lif (fiber) oranı yüksek olduğundan, bağırsakların temizliği ve sağlığı yönünde üstün faydaları bulunmaktadır, kabızlığı (constipation) önlemede son derecede etkilidir. “Taşıdığı demirle, ülkemizde her 10 kişiden sekizinde görülen kansızlık (anemi) ve demir eksikliğine birebirdir. Kinoa, vücuttaki iltihapların giderilmesi ve iyileşmesini sağlar. İhtiva ettiği yağ grubu, diğer yağların damarlara hasar vererek, kalp sağlığını olumsuz etkilemesine engel olur. Total kolesterolü düşürürken, iyi kolesterolün (HDL) seviyesini korur.” 3
Mutfağımızla yeni tanıştıracağımız, kinoa tohumları, bulgur gibi pişirilebildiği gibi, değişik çorba ve salatalarda da kullanılabilir. Buğday ununun kullanıldığı her yerde, öğütülmüş kinoa unu kullanmak mümkündür. Pasta, börek, çorba ve tatlılarda faydaları da dikkate alınarak, kullanılması sağlığımıza destek sağlayacaktır. Önce tat ve lezzet değil, önce sağlık prensibinden hareketle ve henüz insan elinin GDO ile kirletip, zehirlemediği kinoa habbecikleri sofralarımızda yer almalıdır.
Lezzetli bir kinoa pilavı tarifini ilgi duyanlara tarif ediyoruz: Bir kâse kinoa, kuru bir tava içerisinde beş dakikalığına, pişirmeden önce, hafif kızarttıktan sonra, üzerine 2 kâse su konup, orta ateşte 15-20 dakika kaynatılır. Tuzu ilâve edilir. Suyunu çekmesine yakın, sızma zeytinyağı ile az miktarda tereyağı ilâve edilir. Denemekle kayıp değil, kazancınız olacaktır.
SAĞLICAKLA KALIN
Dipnotlar:
1) Miyase BÜLBÜL, Alkali Yaşam, s. 210 Alfa Yayıncılık 2013.
2) Dr. David GROTTO, Hayat Kurtaran 101 Yiyecek, s. 214 Martı Yayıncılık. 3) M. BÜLBÜL, Age. s. 211.