Denge ve Denetleme Ağı adlı sivil toplum faaliyeti kuruluş ve oluşum amacı olan ‘anayasa’ üzerine görüşlerini bir rapor haline getirdi. 280 Sivil toplum kuruluşu tarafından oluşan grup Meclis’in işlevlerini tam anlamıyla yerine getirmesi gerektiği vurguladı ve şu ifadelere yer veridi: “Anayasa değişiklik kanununda sistemle ilgili kapsamlı değişikliklerin, yürütmeyi orantısız biçimde güçlendirirken vatandaşlar olarak bizlerin iradesini temsil eden yasama organını, yani Meclisi tam tersine zayı attığını söylemek mümkündür. Meclis, hükümet sistemi tercihinden bağımsız olarak, tüm demokrasilerde sistemin vazgeçilmez unsurudur. Bu nedenle Meclisin, yasama, denetim ve temsil işlevlerini tam anlamıyla yerine getirmesini sağlayacak düzenlemelere gereksinim vardır.”

Mekanizmalar eksik

İstikrarın sağlanması gerektiğini belirten Denge ve Denetleme Ağı raportörleri çok sayıda mekanizmanın eksik olduğunu vurguladı ve şu tespitlerde bulundu: “Kanunda güçlü bir yürütme önerilmekle birlikte, güçlü yasamayı sağlayacak ve gerek yürütmeyi denetleyerek, gerekse de müzakere kanalları ile sistemin sürmesine katkı verecek düzenlemeler ile mekanizmalar eksiktir. Bu nedenle de kanunun uzun yıllardır yoğun tartışmalara konu olan Siyasî Partiler Kanunu, Seçim Kanunu ve TBMM İç Tüzüğü gibi yasama ve yürütmenin esaslarını belirleyen mekanizmalara olası etkilerinin bu aşamada etraflıca değerlendirilmesi gereklidir. Bu değerlendirmeleri yönlendiren temel ilke, sadece istikrarı sağlamak olmamalı; temsilde adalet, çoğulculuk, şeffaflık, denetim ve hesap verebilirlik gibi ilkeler de gözetilmelidir.”

Yargı en kritik kuvvet

Yargının en kritik kuvvet olduğunu ifade eden grup, “Yargı, üç kuvvet arasında hukukun üstünlüğünün sağlanması ve adaletin uygulanması açısından en kritik kuvvettir. Bu yüzden yargı ile ilgili olarak yapılan iki düzenleme – askeri yargının sadece askeri suçlarla sınırlı alanda kalmasının önerilmesi ve bağımsız olmasının yanı sıra, tarafsız olması gerektiğinin düzenlenmesi – yargının denge ve denetleme sistemindeki rolünü oynaması açısından önemlidir. Ancak özellikle yüksek yargı atamalarında yürütmenin etkisinin azaltılması; yasamanın atamalarda etkin olması durumunda ise, çoğulculuğun gözetilmesi şarttır. Bunların yanı sıra, kanunda, denge ve denetleme sisteminin önemli unsurları olan yerel yönetimler, medya ve sivil toplumla ilgili olarak herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır” açıklamalarında bulundu.