Türkiye’de tutuklu gazetecilerin dâvâlarına müdahil olmak için Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) yaptığı başvuru kabul edilen BM Düşünce ve İfade Özgürlüğü Özel Raportörü David Kaye, DW Türkçe’nin sorularını cevaplarken “O vakte kadar Türkiye’nin doğal ortakları olan demokratik toplumlardan dışlanabileceğini düşünüyorum. Bu da hem Türkiye hem Avrupa hem de insan haklarına önem verenler için derin bir trajedi olur” dedi.

Hükümetin OHAL’e son verme zamanının çoktan geldiğini belirten Kaye, Birleşmiş Milletler (BM) adına, Cumhuriyet dâvâsı ile birlikte tutuklu yazar ve gazeteciler Ahmet ve Mehmet Altan, Atilla Taş, Murat Aksoy, Şahin Alpay, Ali Bulaç, Nazlı Ilıcak ve Deniz Yücel’in AİHM’deki dâvâlarına müdahil olarak katılacak. Kaye, basın ve ifade özgürlüğü ile AİHM’deki dâvâlara müdahillik sürecine ilişkin DW Türkçe’nin sorularını cevapladı: 

BM’nin dünya genelinde bu şekilde müdahil olduğu başka örnekler var mı? Yoksa Türkiye bu konuda tek örnek mi?

Kaye: Dünya çapında, medya ve ifade özgürlüğüyle ilgili önüme gelen çok sayıda bireysel örnek var. Demokratik değerlerin kökleşmediği ülkeleri saymazsak, ki Türkiye demokratik ilkelere bağlılığını deklare eden bir Avrupa Konseyi üyesi, ifade özgürlüğünün bu kadar yaygın ve ciddî şekilde tehdit altında olduğu başka bir ülke yok. Gazeteciliğin saldırı altında olduğu bir gerçek, ancak aynı zamanda akademik özgürlük ve bağımsızlığa yönelik saldırılar, internet üzerindeki baskılar, yargı ve kamu hizmetlerinin içinin boşaltılması da var. Bütün bunlar, olağanüstü hâl ve terörle mücadele yasaları başlığı altında yapılıyor ve ifade ve düşünce özgürlüğü üzerindeki baskıları arttırıyor.

BM’nin söz konusu dâvâlara müdahilliğinin etkileri ne olur? Bu durumun, Türk hükümeti ya da yargısı üzerinde bir etkisi olacağına inanıyor musunuz? Türk hükümeti durumun ciddiyetinin farkında mı?

Kaye: Bu sorunun başkaları tarafından cevaplanması gerekir. İnsan hakları ihlâllerine yönelik iddiaların ne kadar ciddî olduğunu ve hükümet içinde de bu tedbirlerin meşrûluğunun tartışıldığına inanıyorum. Devam eden tutuklamalar ve mahkemelere bakılırsa, çabalarımızın hükümet politikası üzerinde anlamlı bir etki oluşturmadığını düşünüyorum. Türk gazetecilerin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ndeki (AİHM) dâvâlarına katılacağım. Geçmiş yıllarda Türkiye’nin hukukun üstünlüğü ilkesine dair taahhütleri açısından büyük önem taşıyan AİHM’in yasal ve ahlâkî otoritesi, belki de mevcut kriz üzerinde bir etki oluşturur.

Gazetecilere yönelik tutuklamalar ve ifade özgürlüğüne yönelik baskılar bu şekilde devam ederse, BM’nin Türkiye’ye yönelik bir yaptırımı olabilir mi? Bu durum karşısında BM’nin kullanacağı yasal yollar neler?

Kaye: Bu siyasî bir konu olduğu için yaptırımlardan söz edemem. Türk hukuku ve insan hakları yasalarına göre, her Türk vatandaşının Avrupa Konseyi’nin yasal sistemine ve insan hakları kurumlarına başvurma hakkı var. Aynı zamanda BM’ye de başvurabilirler. Fakat esas olarak Türkiye’deki yasaların uygulanma biçimi ve yasaların kendisinin değişmesi gerekir. Hükümetin olağanüstü hâle son verme zamanı ve ülkeyi demokratik hesap verebilirlilik ve hukuk kurallarına döndürme zamanı çoktan geldi. O vakte kadar, Türkiye’nin demokratik toplumdaki tabiî ortaklarından dışlanabileceğini düşünüyorum. Bu da hem Türkiye hem Avrupa hem de insan haklarına önem verenler için derin bir trajedi olur.