Adâlet önce âdil olmayı gerektirir. Yani bir başka ifade ile âdil olmayandan adâlet beklenemez. Burada, “kime karşı âdil olunması gerekir” sorusu akla gelebilir. İnsanın önce kendisine, aile efradına ve içinde yaşadığı veya yönettiği insanlara karşı, hatta düşmanlarına karşı bile âdil olmak mecburiyeti vardır.   

Adâletin bir emanet olduğu gerçeğini Allah Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle ifade eder: “Şüphesiz Allah size emaneti ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adâletle hükmetmenizi emreder. Gerçekten Allah size ne güzel öğüt veriyor. Şüphesiz Allah her şeyi işiten ve görendir.”1

İnsanlar arasında adâletle muamele etmenin sadaka olduğu gerçeği unutulmamalıdır.

“Her insanın bedenindeki ekleminin faydalarına karşı (şükretmesi) kendi üzerine bir sadakadır. Güneşin doğmakta olduğu her gün insanlar arasında adâlet yapması büyük bir sadakadır.”

Kıyamet günü Allah’a insanların en sevimlisi ve en yakınının, âdil devlet başkanı olması hadis-i şerifte şöyle ifade edilir:

“İnsanların, kıyamet gününde Allah’a en sevimli olan ve konum bakımından onların O’na (Allah’a) en yakın olanı âdil devlet başkanıdır. İnsanların, kıyamet gününde Allah’a en sevimsizi ve konum bakımından en uzağı (rahmetten en mahrum olanı) zâlim devlet başkanıdır.”

Düşmanlara bile adâletle muamele edilmesi emredilmiş ve adâlet takvadan sayılmıştır.

“Ey iman edenler! Allah için hakkı ayakta tutanlar, adâletle şahitlik eden kimseler olun. Bir topluluğa olan kininiz sizi adâletsizliğe sürüklemesin. Âdil olun. Çünkü o (adâlet) takvaya daha yakın olandır. Allah’tan korkun! Şüphesiz Allah, bütün yaptıklarınızdan haberdardır.”2

Toplumumuzda yaygın bir söz vardır. Her yerde “Adalet mülkün temelidir” denir. Bu söz gerçekte İslâm tarihinde adaletiyle ün salmış ikinci Halife Hz. Ömer’e aittir. Aslı “El-adlü esasü’l mülk”dür.

Bu vesileyle bu sözün söylenmesindeki tarihi gerçek şöyledir: “637 yılında Hz. Ömer’in İran hükümdarı Yezdicerd’in üzerine gönderdiği Sad b. Ebi Vakkas komutasındaki kuvvetler Medayin’e, sonra da Nehrevan’a girmişler, Sasanilerin paha biçilmez hazinelerini ganimet olarak Hz. Ömer’e göndermişlerdi. “Kisra’nın baharı” denilen muhteşem bir halı, mücevherli kılıçlar, kemerler, süslü elbiseler üst üste yığılmıştı. Bir de Kisra’nın altın bilezikleri vardı.

Halife Ömer, Süraka b. Malik’in kollarına taktırdı bilezikleri. Kisra’nın elbiselerini giydirdi. Sonra “çıkart” dedi ona. Sonra şöyle dedi: “Allah’ım, benden daha fazla sevdiğin Resulüne ve Ebu Bekir’e vermediğin süslü eşyaları bana verdin. 

Bunları vermenden Sana sığınırım.” sonra şöyle dediği duyuldu:

“Şüphesiz Kisra kendisine verilen dünyalıkla ahiretinden oldu. Dünya ile meşgul oldu. Kendisi veya damadı için mal topladı, ama şahsı için ahirette yararlı olacak bir şey yapmadı.”

İşte “Adalet mülkün temelidir” sözünü bu bağlamda söylemiştir.

Dipnotlar:  

1- Nisa Sûresi, 58. 2- Maide Sûresi, 8.