Bugünlerde üzerinde kıyametler koparılan Musul’un IŞİD’den kurtarma planının masum bir kurtarma operasyonu olduğunu kimse söylemesin. Musul ve arkasındaki planı ayrıntılarıyla bilmeden bölgeyi istikrara kavuşturmak ve bölge hakkında isabetli karar vermek mümkün değildir.
Bunun için gizlice yapılan Sykes-Picot Antlaşmasını iyi irdelemek lâzımdır. Sykes-Picot Antlaşması, I. Dünya Savaşı sırasında, 29 Nisan 1916’da Kut’ül Ammare Kuşatması sonrasında İngiliz kuvvetlerinin Osmanlı 6. Ordusu karşısında bozguna uğramasından 17 gün sonra 16 Mayıs 1916 tarihinde İngiltere ve Fransa arasında yapılan ve Türkiye’nin Orta Doğu topraklarının paylaşılmasını öngören gizli antlaşmadır. Aynı zamanda Kürdistan’ı ve Arabistan’ı bölme planı olarak bilinen anlaşma, süper güçlerin elini güçlendiren ve bölgeyi her zaman karıştırma aracı olarak da kullanılmaktadır. Anlaşmanın 100. Yılında bölge çatışmalara sahne olmuştur.
1915’te Arabistan Yarımadası’nı ele geçiren İngiltere, Türkiye’ye karşı ayaklanan Mekke’li Şerif Hüseyin’i destekleyerek Irak ve Filistin toprakları üzerinde kendisine bağımlı bir Arap devleti kuracaktı. Mekke Şerifi Hüseyin ile Mısır’daki İngiliz Yüksek Komutanı McMahon arasında böyle bir antlaşma gizli olarak imzalanmıştır. Fransa böyle bir plana karşı çıkıp İngiltere’ye baskı yaparak yeni bir antlaşma yapılmasını istedi. Rusya’nın onayı ile imzalanan bu antlaşmanın muhtevası aşağıda verilmiştir.
Sykes-Picot Antlaşmasının Maddeleri:
1. Rusya’ya, Trabzon, Erzurum, Van ve Bitlis ile Güneydoğu Anadolu’nun bir kısmı,
2. Fransa’ya, Doğu Akdeniz bölgesi, Adana, Antep, Urfa, Diyarbakır, Musul ile Suriye kıyıları,
3. İngiltere’ye Hayfa ve Akka limanları, Bağdat ile Basra ve Güney Mezopotamya verilecektir.
4. Fransa ile İngiltere’nin elde ettiği topraklarda Arap devletleri konfederasyonu veya Fransız ve İngiliz denetiminde tek bir Arap devleti kurulacak,
5. İskenderun serbest liman olacak,
6. Filistin’de, kutsal yerleşim yeri olması dolayısıyla bir uluslar arası yönetim kurulacaktır.
Sykes-Picot, Levant’ı mezhepler temelinde bölme eğilimindeydi:
Lübnan, başta Maruniler olmak üzere, Hıristiyanlar ve Dürziler için sığınacak bir liman olarak öngörülmüştü.
Filistin’de büyük oranda Yahudiler de yaşıyordu.
Her iki ülkenin sınır bölgesindeki Beka Vadisi Şiî Müslümanlara bırakılmıştı.
Bölgede en büyük mezhepsel demografiye sahip Suriye’de de Sünnî Müslümanlar vardı.
Birinci Dünya Savaşı sonrasında oluşan devlet sisteminin, bir yanda milliyetçilik ve laiklik, diğer yanda da İslâm anlayışıyla (bazı durumlarda da Hıristiyan odaklı anlayış) Arapların son 150 yıldır karşı karşıya oldukları kimlik sorununu kışkırtmış olmasıdır.1
Dipnot: 1- Mısırlı yazar, Tarık Osman’ın, “Modern Arap Dünyası’nın oluşumu”