Lâzım amaç, melzum ise bu amacı gerçekleştirecek olan araçlardır. İnsan bedeni ruhun tekâmülü için lâzımdır.
Esas olan ruhun terakki ve tekâmülüdür. Yani ruhun terakkisi amaçtır, beden bunun için araçtır. Ancak bedeni, yani nefsin ihtiyaçlarını karşılamadan, beden olmadan ruh inkişaf etmez. Bedene ait nefsanî ihtiyaçların temini ise lâzımın lâzımıdır.
Bediüzzaman “Hükmün me’hazı olan şeriat kitapları melzum gibidir. Delili olan Kur’ân ise, lâzımdır. Muharrik-i vicdan olan kudsiyet, lâzımın lâzımıdır. Cumhurun nazarı kitaplara temerküz ettiğinden, yalnız hayal meyal lâzımı tahattur eder. Lâzımın lâzımını nâdiren tasavvur eder. Bu cihetle, vicdan lâkaytlığa alışır, cumudet peyda eder.” (ESDE, 2009, Sünûhat, s. 481.) buyurarak burada lâzımın lâzımının kudsiyet olduğunu açıklamıştır.
Özellikle avamı imtisale, yani emre itaate sevk edecek olan kutsiyettir.
**
İnsan zihni cesetten ruha, fıkıh kitaplarından Kur’âna ve Hadise intikal eder. Fıkıh kitaplarını okuyanlar İmam-ı Azam ne diyor diye değil, Kur’ân ne diyor diye o kitapları okursa bu durumda kalb ve akıl doğrudan lâzım olan kudsî kaynağa ve emrine itaate yönelmiş olur. O hükmün tesiri ancak doğrudan kudsî kaynaktan geldiğini düşünmekle ortaya çıkar...
**
Bir kişi Hz. Ali’ye (ra) gelerek “Vacip nedir, vacibin vacibi nedir? Yakın nedir, yakının yakını nedir? Tuhaf olan nedir, ondan daha tuhaf olan nedir? Zor nedir, zorun zoru nedir?” dedi...
Hz. Ali (ra) “Vâcip olan tövbedir, vacibin vacibi ise günah işlememektir. Yakın olan kıyamettir, ondan daha yakın olan ölümdür. Tuhaf olan dünyadır, ondan daha tuhaf olan ise dünya sevgisidir. Zor olan kabirdir, ondan daha zor olan ise kabre azıksız gitmektir.” diye cevap verdi.
**
Namaz lâzım, o lâzımın lâzımı ise abdesttir. Bu sebeple abdest de farzdır.
İman hizmeti lâzımdır. Lâzımın lâzımı ise ihlâs, hürriyet ve siyasettir. Zira iman hizmeti hürriyetsiz, ihlâssız olmaz.
İman hizmeti için lâzım olan hürriyettir. Hürriyet ortamını sağlayacak olan ise asayişin korunması ve müsbet harekettir. Bunu sağlayacak olan da siyasettir.
Risale-i Nur’a bandrol yasağı getirenler, basımını engelleyenler “Dindarız” diye dini siyasete alet edip iktidara gelenlerdir.
Demek ki siyasette de doğru tercih için siyasetle ilgili hususların bilinmesi de lâzımdır.
**
Sonuç olarak:
“İman hizmeti lâzım... O lâzımın lâzımı da hürriyet, asayiş, müsbet hareket ve bunları sağlayacak olan siyasettir.
Bu sebeple siyaset lâzımın lâzımıdır.