Önceki yazımızda “İnsanların sosyalleşme ve gelişmesi”nin safhalarını belirtmiş ve bunlardan ilk ikisini açıklamaya çalışmıştık. Bugün de 3. ve 4. Maddelere bakalım.

(1. Genetik faktörler. 2. Anne karnındaki faktörler. 3. Yaşanılan çevre faktörleri.

4. Toplumun çevre faktörleri, 5. Aldığı eğitimler)

3. Yaşanılan çevre faktörleri: Yaşanılan çevre aileden başlamak üzere, akrabalar, komşular, mahalle-sokak sakinleri, mahalle ve okul arkadaşları, iş/asker arkadaşları, sosyal gruplardaki kişiler vb. kişinin sosyalleşmesini eksi veya artı yönde etkileyen faktörlerin başında gelir.

Kişinin toplu takım halinde sporlar veya ferdî olup turnuva veya yarışmalara katıldığı spor faaliyetleri de sosyalleşmesinin etkili olduğu bir durumdur. 

Kişinin bir sanat ile uğraşması, sanatın her dalı o insanın sosyalleşmesini sağlar. Veya kişinin grup, fan, takım, gezi, kulüplere katılması da sosyalleşmesinde etkilidir. Yine kişinin sosyalleşmesinde etkili olanlardan en önemlisi küçük yaşlarında özellikle yaz aylarında Kur’ân kursları, camiler, Cuma ve teravih namazları, dinî sohbetlere katılım ve bu gruplarla yapılan çeşitli programlardır. 

Çocukluk ve gençlik arkadaşlıkları da önemlidir. Eskiler ne demiştir; “Bana arkadaşını söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim.” Yani arkadaş iyi ise iyi insan, kötü ise kötü insan olma ihtimali artar demektir. 

Ferdin, internet, kitap, televizyon, gazete, dergi vb. yayın organları okuması / kullanması sosyalleşmesi için bu zamanda önemli unsurlardır. Zamanımızda özellikle internet, sosyalleşmenin hem kötü hem de iyi yönlerini gözler önüne çok açık bir şekilde seriyor. Ve bunları gazetelerde okuyor ve görüyoruz.

4. Toplumun çevre faktörleri: Fert sosyalleşme yolunda toplumun bir üyesidir. Toplumun her kademesinde bulunduğu süre içinde sosyal olaylar yaşamakta ve böylece mecburen eksi veya yönde sosyalleşmektedir. Her toplumun kültürel değerleri ve bu değerlere verdiği önem farklıdır. Ülkenin hangi bölgesinde yaşıyor, yaşadığı şehrin merkezinde mi yoksa kırsal mahallerinde mi yaşıyor, ona göre sosyalleşme etkisi farklılaşır.

Kişinin evlenmesi, yeni akrabalıkların kurulması, çocukların olması sosyalleşmenin etkili olduğu faktörlerdendir. Toplum, İslâmiyet kurallarına bağlılığı oranında gelişmekte, kurallara uymayıp, ihmal ettikleri oranında gelişmez.

İnsanlık âleminde Hz. Adem’den şimdiye kadar iki grup her yerde her insanlık tabakasında görülmüştür. Biri dine bağlı yaşayanlar, diğeri felsefe ve bilim denilen genelde inançsız kesim. 

Bu iki grup birlikte hareket edip aynı sosyal gruplarlarda birleşip çalıştıklarında o toplum gelişir. 

Ne zaman kendi fikirleri icabınca hareket ederlerse ayrı yollarda yürürlerse bütün hayır ve güzellik yerine kötülükler öne çıkar ve gelişme sağlanamaz. 

Bu konuda Üstad Said Nursî; “Hakikî terakkî ise, insana verilen kalb, sır, ruh, akıl, hattâ hayal ve sâir kuvvelerin hayat-ı ebediyeye yüzlerini çevirerek, her biri kendine lâyık hususî bir vazife-i ubûdiyet ile meşgul olmaktadır. Yoksa ehl-i dalâletin terakkî zannettikleri (veya sosyalleşme dedikleri), hayat-ı dünyevîyenin bütün inceliklerine girmek ve zevklerinin her çeşitlerini, hattâ en süflîsini tatmak için bütün letâifini ve kalb ve aklını nefs-i emmâreye musahhar edip yardımcı verse, o terakkî değil, sukuttur.” (Sözler, 291)