Nisbet-i kayyumiyet; bütün eşya ve mevcudatın Cenâb-ı Hakk’ın kudretiyle mevcut halini koruyabilmesi demektir. Evet, nedir bu Kayyumiyet hakikati ki, bütün kâinatın ve mevcudatın varlığının sürdürülmesine sebeb oluyor. Bunu anlayabilmek için önce Kayyumiyet nedir ona bakalım; Allah’ın Kayyum isminin tecellisine kayyumiyet denmektedir. Ayrıca “Kayyumiyet, sürekli tahavvül halinde olan zerrelerin dizginini, her zerrede ehadiyet’ini gösterenin eline vermeyi gerektirmektedir. Reel (gerçek) bir kayyumiyet için sonsuz bir nüfuz gerekir.”2

Kayyum ismi ise birçok kaynakta ism-i Azam’dan (Allah’ın en büyük isimlerinden) sayılmıştır. Kaim ve daim olan Allah anlamına gelmektedir. Yani geçmişte ve gelecekte daima var olan ve var olacak Allah demektir.

Birçok yerde ve bazı âyet-i kerimelerde de Hayy-ı Kayyum terkibi olarak beraber söylenmektedir.

Hayy-ı Kayyum ise; varlığı, dirliği her an için olup, gökleri, yerleri her an için tutan, daimî, her şeye her hususta iktidarı olan Allah demektir. İşte bu isimlerden yola çıkarak kâinatta, yani, bütün mevcudatta geçerli olan Kayyumiyet -devamlılık- sırrını biraz açmaya çalışabiliriz.

Önce hayatlılık bakış açısından Kayyumiyet nasıl bir mana kazanıyor, ona bakalım. Zaten daha önce de belirttiğimiz gibi Allah’ın Hayy ve Kayyum isimleri Hayy-ı Kayyum olarak beraber zikredilmektedir.

Üstad Said Nursî,3 “Ben de baktım gördüm ki, hayatım bana bakması bir ise, Zat-ı Hayy-ı Kayyum’a bakması yüzdür.” demekte ve “Şu halde, marzi-i İlâhî dairesinde [bir canlının] bir an yaşaması kâfidir; uzun zaman istemez.” diye devam etmektedir.  

Demek ki; insan hayatının canlılık bakımından kendine ait manası bir yönden olmakta, fakat Hayy-ı Kayyum isimlerinin tecellileri bakımından yüzlerce olmaktadır. Hayatının her an devamlılığı, konuşabilmesi, hareket edebilmesi, vücudunun hayatiyetinin devamlılığı v.s. noktalarından Kayyumiyet’i çok açık biçimde göstermektedir.

Aynı zamanda bir insan, Allah’ın rızası dairesinde bir an bile yaşaması Hayy ve Kayyum olan Cenâb-ı Hakk’ın varlığını çok açık bir biçimde bize anlatmakta ve bu hakikati ortaya koymak için çok uzun seneler yaşamasını gerektirmemektedir.

Özet olarak söylemek gerekirse, “Hayat, Zat-ı Hayy-ı Kayyum’a baktıkça ve iman dahi hayata hayat ve ruh oldukça beka bulur, hem baki meyveler verir. Hem öyle yükseklenir ki, sermediyet (devamlılık, sonsuzluk) cilvesini alır; daha ömrün kısalığına ve uzunluğuna bakılmaz.”4

Şerh çalışmalarınızı mail adresimize gönderebilirsiniz.

[email protected]   

Dipnotlar:

1- Lem’alar, s. 334.
2- M. Bilici. Köprü bahar 96 sayısı, sayfa: 124.
3- Lem’alar. 26. lem’a, s. 256.
4- ags.