"Ümitvar olunuz, şu istikbal inkılâbı içinde en yüksek gür sada İslâm'ın sadası olacaktır."

Piyasalar

Bursa’da ezan cezası

M. Latif SALİHOĞLU
05 Şubat 2019, Salı
GÜNÜN TARİHİ 1-5 Şubat 1933

Osmanlı’nın ilk başkenti olan Bursa’da Ezân-ı Muhammedî’nin yasaklanmasına karşı gösterilen tepki, çok zalimâne bir yöntemle bastırıldı: 5 Şubat 1933.

Ezân-ı Muhammedî, 1932 senesinin başından itibaren Türkiye’nin her yerinde kànun zoruyla yasaklanmış ve onun yerine bir “Türkçe şarkı” ikame edilmişti.

Bu durum, yurdun hemen her yerinde şiddetli bir hoşnutsuzluğa, hatta yer yer infale yol açmış ve zaman zaman önü alınmaz bir tepkiye dönüşmüştü. Rize, Erzurum, Muş, Sivas, Bursa ve daha başka yerlerde, galeyana gelene halkın üzerine yaylım ateşi açılmış, bir çok tutuklamalar yapılmış ve sayısı henüz tesbit edilemeyen yüzlerce insanımız idama, binlercesi de türlü cezalara çarptırılmıştı.

İşte, aynı minvâl üzere devam edip giden hadiseler zincirinin korkunç bir halkası da, 5 Şubat 1933’te Bursa’da yaşandı. Şimdi, bu elim vak’anın önüne-sonuna bakalım.

* * *

Ezan’ın aslı yasaklandıktan sonra, bir adım daha ileri gidilerek yurd genelinde "Türkçe ezan ve kamet"in mecburi hale getirilmesine 1 Şubat 1933’te tepki gösteren Bursa’daki Ulu Cami cemaatinden yaklaşık yüz kişi hemen o gün derdest edildi, dört gün sonra da hiç umulmadık şiddette bir caydırma ve cezalandırma muamelesine mâruz kaldı.

Protesto eyleminden kısa bir süre sonra İzmir’den Bursa’ya gelen Mustafa Kemal, “Bursa nutku” ile “Türkçe ezan”a karşı gelenlere gözdağı niteliğinde çok ağır bir konuşma yaptı. Bu konuşmanın ardından, cami cemaatinden yakalananlardan 19 kişi, işkenceli bir muamele altında Bursa’dan Çorum'a gönderilerek orada da çok ağır cezalara çarptırıldı.

* * *

Hadisenin kronolojik seyri şöyle: Mustafa Kemal, 20 Ocak'ta Bursa'da bulunmuş ve buradan hareketle İzmir'e gitmişti.

Ezan ve kametin Türkçe okunması mecburiyeti karşısında, Türkiye'nin her yerinde olduğu gibi Bursa'da da büyük rahatsızlık vardı... Bu rahatsızlık, 1 Şubat günü had safhaya çıktı. O gün, Ulu Camide namaz kıldıktan sonra dışarı çıkan cemaat, Ezanın da, Kametin de aslı gibi kalmasını, yani Arapça okunması talebinde bulundu.

İşte, bu maksatla o gün bir gösteri yapıldı. Duruma müdahale eden güvenlik kuvvetleri, kalabalığı zor kullanarak dağıttı. Bu arada çok sayıda vatandaş tutuklanarak nezarete atıldı.

Hadisenin büyümesi üzerine İzmir'den tekrar Bursa'ya (5 Şubat’ta) gelen  Mustafa Kemal, İnkılâp Tarihi’ne "Bursa nutku" diye de geçen konuşmasında şu ifadeleri kullandı: "Türk genci, inkılâpların ve cumhuriyetin sahibi ve bekçisidir. Bunların gereğine, doğruluğuna herkesten çok inanmıştır. Yönetim biçimini ve devrimleri benimsemiştir. Bunları güçsüz düşürecek en küçük, ya da en büyük bir kıpırtı ve bir davranış duydu mu, 'Bu ülkenin polisi vardır, jandarması vardır, ordusu vardır, adalet teşkilâtı vardır' demeyecektir. Elle, taşla, sopa ve silâhla; nesi varsa onunla kendi eserini koruyacaktır."

İşte, özellikle bu konuşma üzerine kolları sıvayan adliye teşkilâtı ve güvenlik birimleri, Bursa’da geniş çaplı bir tutuklama harekâtını başlattı. Bu korkutma ve sindirme harekâtı o dönemde başarıyla tamamlandı. Mahaldeki cezalandırmanın dışında, Cemaatten 19 kişi Çorum Ağır Ceza Mahkemesine sevk edilerek, orada "ağır hapis cezası"na mahkûm edildi.

18 sene boyunca Türkiye semâlarında yankılanması yasaklanan Muhammedî Ezan ve okunan gizli Kamet, hürriyet ve hemokrasi havasının henüz teneffüs edilmeye başlandığı 1950 yılı Haziran ayında yeniden hürriyetine kavuştu. “Dindar Demokratlar”ın ilk icraati bu oldu.

Okunma Sayısı: 3701
YASAL UYARI: Sitemizde yayınlanan haber ve yazıların tüm hakları Yeni Asya Gazetesi'ne aittir. Hiçbir haber veya yazının tamamı, kaynak gösterilse dahi özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan haber veya yazının bir bölümü, alıntılanan haber veya yazıya aktif link verilerek kullanılabilir.

Yorumlar

(*)

(*)

(*)

Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış, Türkçe karakter kullanılmayan ve tamamı büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır. İstendiğinde yasal kurumlara verilebilmesi için IP adresiniz kaydedilmektedir.
    (*)

    Namaz Vakitleri

    • İmsak

    • Güneş

    • Öğle

    • İkindi

    • Akşam

    • Yatsı