"Ümitvar olunuz, şu istikbal inkılâbı içinde en yüksek gür sada İslâm'ın sadası olacaktır."

Piyasalar

Ethem ve Çapanoğlu

M. Latif SALİHOĞLU
06 Ağustos 2018, Pazartesi
Tarihimizde daha çok “isyan, tertip, ikili oynamak ve yolsuzluk-usûlsüzlük” ile ismi anılan Çapanoğulları, 1700’lü yıllardan beri Yozgat ve çevresinde etkili olan bir familyanın adıdır.

GÜNÜN TARİHİ 6 Ağustos 1920

Tarihimizde daha çok “isyan, tertip, ikili oynamak ve yolsuzluk-usûlsüzlük” ile ismi anılan Çapanoğulları, 1700’lü yıllardan beri Yozgat ve çevresinde etkili olan bir familyanın adıdır. 

Devletle ilk ciddî vukuatları da 1760’lardan yaşanmıştır. Sülâlenin tanınmış şahsiyeti olan Ahmet Paşa, o tarihlerde Sivas valisi iken önce azledildi, ardından da muhakeme edilerek dârağacına gönderildi. Merkezî yönetim ile husûmetleri de, böylelikle biraz daha derinleşmiş oldu.

Hemen ifade edelim ki, bu geniş familyanın bütün efrâdı, böyle kinci, inatçı, isyancı değildir. Ailenin, son derece mülayim, itaatkâr fertleri ve alt grupları da vardır. Dolayısıyla, zaman içinde yaşanan menfilikleri sülâlenin tamamına teşmil etmemeli.

Bu hatırlatmalardan sonra, şimdi de meselenin “Günün Tarihi” ile alâkalı kısmına geçelim.

* * *

Mütareke döneminde (1918-22) kurulmasına çalışılan yeni Türkiye’nin ilk yıllarında yaşanan riskli vukûtlardan biri de Çapanoğulları ile bağlantılı olan “Yozgat İsyanı”dır. Tıpkı “Koçgiri İsyanı” ve “Bozkır İsyanı” gibi bir vukuat... Bu seriye “Ethem Meselesi” ve “Şeyh Said Hadisesi” de ilâve edilebilir.

“Resmî tarih”in bakışına göre, bunların hepsi de birer “isyan”dır. Oysa, gerçek durum öyle değildir. Bazılarının birbiriyle benzeşen yönleri olmakla beraber, yine de her bir hadisenin kendine göre özel sebepleri, gerekçeleri, şartları ve hatta farklı sonuçları vardır.

Asıl konumuz olan Çapanoğulları İsyanı, 1920 senesinin Haziran ayında başlayıp genişleyerek, Yozgat ve çevre illere yayılma istidadını gösterdi. 6 Ağustos günü ise, isyanın e­le­ba­şı­la­rın­dan biri olarak bilinen “Ça­pa­noğ­lu Ha­lit”, Ankara merkezli millî kuvvetlere (Ku­vâ-yı Mil­li­ye, Kuvâ-yı Seyyâre)­ teslim olarak, isyanın ateşini düşürmüş oldu.

* * *

Aynı sene içinde millî kuvvetlerle iki defa karşı karşıya gelen Çapanoğullarının isyancı kesimi, o günlerde yayılan söylentilere göre, Ankara hükümetini takmıyor ve tanımıyor. Buna mukabil, İstanbul merkezli hükümetle gizlice münasebetini devam ettiriyor.

İşgal kuvvetlerine karşı “millî birlik” esaslı bir “Anadolu birliği” tesis edebilmek için, öncelikle “çıkıntılık” yapan veya “hodserâne” hareket eden aşiret, kabile ve çetelerin mutlak surette “itaat altına” alınması gerekiyordu.

Bu cümleden olarak, ilk itaatsizlik emareleri gösteren Çapanoğulları’nın üzerine gidildi. Bu işle de Kuvâ-yı Seyyâre komutanı Çerkes Ethem görevlendirildi.

Çerkes Ethem’in başında bulunduğu kuvvetlerle çatışmaya giren ve sonunda mağlûp düşen Çapanoğlu Halit Bey, çareyi teslim olmakta buldu: 6 Ağustos 1920. (Yapılan muhakeme ve sorgulamaların ardından, Halit Bey ile çete arkadaşları 1921’de Amasya’da idam edildiler.)

Ethem Beyin “Yozgat İsyanı”nı bastıran bu üstün başarısı, ona “millî kahramanlık” pâyesini kazandırdı. Esâsen, iç isyanların bastırılmasını, o günlerde ondan başkası göze alamıyordu, belki de alamazdı.

Ne var ki, Ethem Bey’in bu ve benzeri mahiyetteki başarıları, sonunda onun başına dert açtı. Onu kendilerine rakip gören M. Kemal ise Albay İsmet Bey, türlü ayak oyunları ile onu diskalifiye etmenin yolunu tuttular. Sonunda, ittire ittire onu hudut haricine çıkarmayı başardılar. Hatta, bununla da yetinmeyerek, o millî kahramanı “hain” ilân ettiler.

Yozgat İsyanlarını bastırmakla şöhret sahibi olan Ethem Bey’in hain olup olmadığına dair tartışma bitmek bilmedi; yaklaşık yüz yıldır devam edip gidiyor.

Okunma Sayısı: 13157
YASAL UYARI: Sitemizde yayınlanan haber ve yazıların tüm hakları Yeni Asya Gazetesi'ne aittir. Hiçbir haber veya yazının tamamı, kaynak gösterilse dahi özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan haber veya yazının bir bölümü, alıntılanan haber veya yazıya aktif link verilerek kullanılabilir.

Yorumlar

(*)

(*)

(*)

Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış, Türkçe karakter kullanılmayan ve tamamı büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır. İstendiğinde yasal kurumlara verilebilmesi için IP adresiniz kaydedilmektedir.
  • Ihsan erguven

    5.4.2020 15:46:15

    Tarih yanilmaz. Tarih ona adini vermis gerisi kendi menfaatine uydurmaya calisan hain siyaset

(*)

Namaz Vakitleri

  • İmsak

  • Güneş

  • Öğle

  • İkindi

  • Akşam

  • Yatsı