Sadece Türkiye’nin değil, belki dünya hukuk tarihinin en kara ve karanlık safhalarından birini teşkil eden çileli “Yassıada duruşmaları” 11 Ağustos 1961’de sona erdi.
14 Ekim 1960 günü başlayan ve 11 ay süren Yassıada Dâvâları, yaklaşık 203 mesai günü görüşüldü. Bunlar için de toplam 872 kez oturum yapıldı.
1068 şahidin dinlenildiği bu oturumların vakit hesabı itibariyle yekûnu 1033 saati bulduğu tahmin ediliyor.
Yassıada duruşmaları esnasında, ayrı ayrı dosyalar halinde olmak üzere 19 dâvâya bakıldı. Bunların içinde üzerinde en çok durulanı ise, "Anayasa’yı ihlâl" dâvâsıdır.
Bu dâvâlar, kasdî ve göstermelik olduğu gibi, verilen cezalar da hiçbir şekilde vicdanlarda mâkes bulmadı, bulmaz da.
Bunun yanı sıra, mazlûmlara verilen ve tatbik edilen cezaların bu milletin vicdanında açtığı yaralar ise, bir türlü kapanmadı, kıyâmete kadar da kapanacak gibi görünmüyor.
* * *
Yukarıda belirtmiş olduğumuz 11 aya yaklaşan “Yassıada duruşmaları”nın süresi, mazlûmların oradaki “Zindan Duvarları” arasında tutulmuş olduğu sürenin tamamını içine almıyor. Zira, mazlûm ve mağdur Demokratlar, 27 Mayıs (1960) Darbesi’nden kısa bir süre sonra adaya sevk edilmeye başlandı ve yüzlerce maznun duruşma vaktine kadar orada cebren tutuldu.
Aynı şekilde, 11 Ağustos 1961’de duruşmanın sona ermesinden tâ 15 Eylül’e kadar, yüzlerce masum vatan evlâdı, yine insanlık dışı bir muamele ile Yassıada zindanlarında tutulmaya devam edildi.
Bu da, orada yaşanan çileli ve kahırlı sürenin bir buçuk yılı dahi aştığını gösteriyor.
* * *
Milyonlara kan ağlattıran söz konusu hadise ile ilgili diğer bazı bilgileri de şöyle kısaca aktarmaya çalışalım:
Yassıada dâvâlarında sanık olarak bulunanlar, başta Cumhurbaşkanı Celâl Bayar, Başbakan Adnan Menderes, TBMM Başkanı Refik Koraltan, Demokrat Parti hükümeti üyeleri, milletvekilleri ve bu partinin çeşitli il-ilçe merkezlerindeki aktif, dinamik hizmetlerde bulunmuş olan muhtelif kademelerdeki yöneticileri.
Bunlara ilâveten, ayrıca vali (Konya), kaymakam, komutan, emniyet müdürleri (İstanbul) gibi, az sayıdaki bazı asayiş, askerî ve mülkî yöneticiler.
Başlangıçta 600 kişiyi bulan kara liste, duruşmaların ardından, sayı 412'ye kadar indirgendi.
Yekûn sayılarının böyle yüzlerle ifade edilen o mazlûm insanlara, başta idam cezası olmak üzere her türlü eza, cefa, ceza şekli revâ görüldü.
Mazlûmlar hakkındaki idam ve sair cezaların infaz edilmesine ise, aynı yılın Eylül ayı ortalarında başlandı.
Yassıada Mahkemesi, sadece hukuk ve demokrasinin değil, bilumum insan hak ve hürriyetlerinin adeta paspas gibi çiğnendiği, yahut çarmıha gerildiği uyduruk ve fakat pek zâlimane bir mahkeme hüviyetiyle, yakın tarih sayfaları içindeki yerini almış oldu.
“Zindan Duvarları” arasında Yassıada duruşmaları (14 Ekim 1960-11 Ağustos 1961)
***
-DUÂ VAKTİ
Pek sıkıcı ve sıkıntılı bir zamanda İlâhî dergâha müteveccih olan Mehmed Âkif, “Bunaldı milletin âfâkı, bir sabah ister” tesbitinin ardından şu niyâzda bulunur:
“İnâyetinle halâs et ki, dalga dalga zalâm;
İçinde kaynamasın çırpınıp duran İslâm.”