Bazı zamanlarda özgürlüklerin birisi çok daha temel ihtiyaç haline gelir. Bediüzzaman’ın ‘Ben ekmeksiz yaşarım, hürriyetsiz yaşayamam’ sözü böyle bir ihtiyacı dillendirir. Bu ötekilerden vazgeçme anlamında değildir.

Basın özgürlüğü, Anayasanın 28. maddesi ile 5187 sayılı Basın Yasasının 1. ve 3. maddelerinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemelerde basının özgürce yayın yapmasının güvence altına alındığı görülmektedir.

Basına sağlanan güvencenin amacı; toplumun sağlıklı, mutlu ve güvenlik içinde yaşayabilmesini gerçekleştirmektir. Bu durum da halkın dünyada ve özellikle içinde yaşadığı toplumda meydana gelen ve toplumu ilgilendiren konularda bilgi sahibi olması ile mümkündür. Basın, olayları izleme, araştırma, değerlendirme, yayma ve böylece kişileri bilgilendirme, öğretme, aydınlatma ve yönlendirmede yetkili ve aynı zamanda sorumludur.

BASIN DÂVÂLARINA ÖZEL KISTASLAR

Basının bu sebeple ayrı bir konumu bulunmaktadır. Bunun içindir ki, basın dâvâlarının çözüme kavuşturulmasında ayrı kıstaslar aranır. Genel durumlardaki hukuka aykırılık teşkil eden fiillerin değerlendirilmesinden farklı bir usûl gerekmektedir. Basın dışı bir olaydaki davranış biçiminin hukuka aykırılık oluşturduğunun kabul edildiği durumlarda, basın yoluyla yapılan bir yayındaki olay hukuka aykırılık oluşturmayabilir.

Ne var ki basın özgürlüğü sınırsız olmayıp, yayınlarında Anayasanın Temel Hak ve Özgürlükler bölümü ile Türk Medeni Kanununun 24 ve 25. maddesinde yer alan ve yine özel yasalarla güvence altına alınmış bulunan kişilik haklarına saldırıda bulunulmaması da yasal ve hukukî bir zorunluluktur.

ÖZGÜRLÜĞÜN SINIRI

Basın özgürlüğü ile kişilik değerlerinin karşı karşıya geldiği durumlarda; hukuk düzeninin çatışan iki değerini aynı zamanda koruma altına alması düşünülemez. Bu iki değerden birinin diğerine üstün tutulması gerektiği, bunun sonucunda da, daha az üstün olan yararın daha çok üstün tutulması gereken yarar karşısında o olayda ve o an için korumasız kalmasının uygunluğu kabul edilecektir. Bunun için temel ölçü kamu yararıdır. Bu bağımsız mahkemeler aracılığı ile tesbit edilir.

Gerek yazılı ve gerekse görsel basın bu işlevini yerine getirirken, özellikle yayının gerçek olmasını, kamu yararı bulunmasını, toplumsal ilginin varlığını, konunun güncelliğini gözetmeli, haberi verirken özle biçim arasındaki dengeyi de korumalıdır.

GÖRÜNÜR GERÇEKLİK

Yine basın, objektif sınırlar içinde kalmak suretiyle yayın yapmalıdır. O anda ve görünürde var olup da sonradan gerçek olmadığı anlaşılan olayların yayınından da basın sorumlu tutulmamalıdır. Çünkü basının görev alanı farklıdır. Basından bir müfettiş, bir hâkim, bir savcı gibi maddî gerçeğin ortaya çıkarması beklenemez. Görünür gerçekliğe uygun olması yeterlidir. Bu tür durumlarda açılan dâvâlarda cezaya ve tazminata hükmedilemeyeceğine dair sayısız içtihat bulunmaktadır. İç hukukumuzun bir parçası haline gelen milletler arası anlaşmalar ve AİHM kararlarında basın özgürlüğünün önemi vurgulanmaktadır.

HAKKIN SUİSTİMALİ

İnsan yapısındaki duyguların sınırsız ve suistimale açık olması sebebiyle; her şeyde olduğu gibi hürriyetlerde kötüye kullanılabilir. Bunu önlemenin çaresi hürriyetleri ortadan kaldırmak değil, denge denetim mekanizmalarını çalıştırmaktır.

Hak ve hürriyetlerin en kâmil mânada yaşanacağı günler temennisiyle.