İktisat Risalesi’ni okumadan önce, Üstad Bediüzzaman Said Nursî’nin yaşantısına bakmak gerekir. Biz de Risale-i Nur’da Üstadın bu konudaki görüşleri ve uygulamalarına bakacağız.
Önce “Tarihçe-i Hayatı”ndaki ‘Ön-söz’e baktığımızda Ali Ulvi Kurucu’nun Üstad için şunları yazdığını görüyoruz: “İktisat, bundan evvel bahsettiğimiz istiğnanın tefsir ve izahından başka birşey değildir. Zaten, iktisat sarayına girebilmek için, evvelâ istiğna denilen kapıdan girmek lâzımdır. Bu sebeple, iktisatla istiğna, lâzımla mülzem kàbilindendir. Üstad gibi, istiğna husûsunda peygamberleri kendine örnek kabul eden bir mücahidin iktisatçılığı, kendiliğinden husûle gelecek kadar tabiî bir haslet halini alır. Ve artık ona, günde bir tas çorba, bir bardak su ve bir parça ekmek kâfi gelebilir. Zîra bu büyük insan, büyük ve munsif Fransız şairi Lamartin’in dediği gibi, ‘Yemek için yaşamıyor, belki yaşamak için yiyor.’ (...) Meselâ, Üstad, bu yüksek iktisatçılık kudretini sırf yemek, içmek, giymek gibi basit şeylerle değil, bilâkis fikir, zihin, istidat, kabiliyet, vakit, zaman, nefis ve nefes gibi manevî ve mücerred kıymetlerin israf ve heder edilmemesi ile ölçen bir dahidir.” 1
Üstad Hazretleri iktisat konusunda o kadar dikkat ediyor ki, Barla Lâhikası’nda Hüsrev, Lütfü ve Rüştü’ye yazdığı bir mektubunun sonunda yazıyı uzattığından dolayı israf olabileceğini söylüyor.
O mektubunda şunları yazmıştır: “Her ne ise, bir küçük mesele münasebetiyle çok konuştum ve çok da israf ettim. Ahbabla fazla konuşmak mergub olduğundan, inşallah, bu israf affolunur.” 2
Benzer bir konuda 28. Mektubda rüya ile ilgili bölümün izahından sonra şu ifadelerle bitirmiş: “Senin gibi dostlarla uzun konuşmak hem tatlı, hem makbul olduğundan, şu kısa meselede uzun konuştum, belki israf ettim. Fakat nevme ait olan âyat-ı Kur’âniyenin bir nevi tefsirine işaret etmek niyetiyle başladığımdan, inşallah o israf affolunur veya israf olmaz.” 3
Bediüzzaman, Barla Lâhikası’nda İktisat Risalesi’ni yazma sebebini şöyle açıklıyor: “İsraftan kurtarmak ve bu fakir milleti iktisada alıştırmak için yazdığım küçük, fakat müstesna bir ehemmiyette olan İktisat Risalesi ismindeki risalemin...” 4
Nur Talebelerinin manevî bir hastalık olan derd-i maişetten yani geçim sıkıntısından kurutulma yollarını da şöyle izah eder: “Derd-i maişet sersemliğiyle, ekser halk ahiret işlerine ikinci derecede bakmalarından, ehl-i dalâlet istifade edip onları avlıyorlar. Risale-i Nur şakirtleri kanaat ve iktisat düsturlarıyla bu manevî hastalığa da mukabele ederler inşaallah.” 5
Bediüzzaman Hazretleri on, onbeş günde bir okunmasını tavsiye ettiği “İhlâs Risalesi’nin yanında “İktisat Risalesi”nin de beraberce okunmasını istiyor: “Sizler, ara sıra, İhlâs ve İktisat Lem’alarını ve bazan Hücumat-ı Sitte Risalesi’ni mâbeyninizde beraber oku- malısınız. Sizin şimdiye kadar fevkalâde sebat ve metanet ve tesanüt ve ittifakınız, bu memlekete medâr-ı iftihar olacak ve istikbalini kurtaracak derecededir. Dikkat ediniz, bu yeni fırtına sizin tesanüdünüzü bozmasın.” 6
Said Nursî Hazretleri, iktisadın Nur Talebelerini riyadan kurtaracağını da ifade edip şöyle izah etmiştir:
“Risale-i Nur’un şakirtleri, iktisat ve kanaat ve tevekkül ve kısmetine rıza gibi, Risale-i Nur’un dersinden aldıkları izzet-i imaniye, inşaallah onları riyadan ve dünya menfaatleri için hodfuruşluktan men eder.” 7
Üstad Hazretleri İktisat Risalesini yazmadan önce kendisini bu duruma hazırlamıştır: “Hem Risale-i Nur ecza- sından İktisat Risalesi’nin telifine çok yakın bir zamanda, Üstadımın maişetindeki iktisadı ifrat derecesine girmişti. Ben ve Hüsrev ve daha diğer arkadaşlarımız bütün biliyoruz ki, Üstadımızın hasta olmadığı halde bütün Ramazan’da yediği gıdayı hesap ettik; bir tek fırıncala ekmeği, yarım okka kese yoğurdu, yüz elli dirhem pirinç idi. Biz tahmin ettik ki, yirmi dört saatte üç hurma tanesi kadar gıda ile külfetsiz idare etti. Fazlaya iştahı olmadığı için yemiyordu. Bu hal, Ramazan’dan sonra ona yazdırılacak olan İktisat Risalesi’nin bereketine ve mübarekiyetine ve kerametine bir işaret idi.8
Dipnotlar:
1- Bediüzzaman Said Nursi, Tarihçe-i Hayat, 16.
2- B. S. Nursî, Barla Lâhikası, 98.
3- B. S. Nursî, Mektubat, 334.
4- B. S. Nursî, Barla Lâhikası, 199.
5- B. S. Nursî, Kastamonu Lâhikası, 114.
6- B. S. Nursî, Kastamonu Lâhikası, 172.
7- B. S. Nursî, Kastamonu Lâhikası,141.
8- B. S. Nursî, Sikke-i Tasdik-i Gaybi, 24-25.