Ülke topraklarının ku- zey ve doğusunun neredeyse tamamı silâhlı örgütlerin denetimi altına girmiş durumda. Sahadaki örgütler başlıca dinî/mezhepsel, siyasî/ideolojik, etnik vd. düşünce yapısına sahiptirler. Zaten bu düşünce yapılarının yanında, Suriye’deki iç savaşın sebepleri arasında sosyal ve ekonomik sorunlar gösterilmektedir.

Şam’ın doğusunda yer alan Doğu Guta’daki rejim güçlerinin silâhlı müdahaleleri özellikle gündemdeki yerini aldı. Birleşik Krallık, Suriye İnsan Hakları Gözlemci Kuruluşu, 2013’ten beri Esad güçlerinin müdahalesine maruz kalan, rejim muhaliflerinin bulunduğu Doğu Guta’da, sivil 420 bin insanın olumsuz etkilendiğini belirtiyor.

Rejimin ablukasındaki Do- ğu Guta’da yiyecek, içme suyu, ilâç ve birçok insanî ihtiyaçların yokluğu had safhada. Bundan dolayı Doğu Guta’ya acil insanî yardımda bulunulması zorunluluk. Bu amaçla Bileşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi 24 Şubat 2018 tarihli 2401 sayılı kararıyla yardımların ulaştırılması için bütün taraflara 30 günlük ateşkes çağrısında bulundu. BM’nin ateşkes çağrısına rağmen taraflar arasındaki çatışmalar devam etmektedir. Rejim güçlerinin Doğu Guta’ya BM yardım konvoylarının girişini engellemesi de Doğu Guta halkının şartlarını daha da ağır- laştırdı. Hatta ateşkes çağrısından bir saat sonra Esad güçlerinin hava bombardımanı ile Doğu Guta’daki hastaneleri tahrip etmesi, BM’ nin yaşananları “yeryüzü Cehennemi” şeklinde açıklamak durumunda kalmasına sebep oldu.

Geçtiğimiz Şubat ayında rejimin, Doğu Guta’ya 300’ den fazla hava saldırısı, 1000’den fazla füze attığı en az 500 sivilin öldüğü biliniyor. Buna ek olarak 2000’den fazla kadın ve çocuğun yaralandığı gelen bilgiler arasında. Rejimin saldırılarının, Rusya yapımı ileri teknolojik silâhlarla gerçekleştiği iddialar dikkat çekiyor.

Kazakistan’ın başşehri Astana’da 15-16 Şubat 2017 tarihinde Rusya, Türkiye ve İran arasında görüşülen, 6 Mayıs 2017’de yürürlüğe giren Astana Anlaşması imzalanmıştı. Suriye rejiminin Doğu Guta’da Rus yapımı silâhları kullandığı iddiaları, Rusya’nın Astana Anlaşması’nın “de-escalation” ya- ni “çatışmasızlık bölgeleri oluşturulmasını” öngören ilgili maddesini ihlâl ettiği şeklinde yorumlanmaktadır.

Ayrıca Rusya ve Suriye rejiminin daha önce Halep’te yaptığı gibi, Doğu Guta’da da ileri teknoloji Rus silâhlarını kullanarak Doğu Guta halkını bölgeden göndermeye çalışması olarak değerlendirilmektedir.

Suriye muhalefetinin ileri gelenlerinden Riyad Naasan Agha, “BM kararına uymayanlar için cezaî mü- eyyideler uygulanmalıdır. Aksi takdirde BM kararından bir sonuç elde edilemez” ifadesiyle karam- sarlığını ortaya koydu. Siyasî analistlerden Majed Kiali de BM kararı hakkında hiçbir etkisi olmayan “Cenevre-1” görüşmeleri gibi sonuçsuz kalacağını belirtti.

Rusya’nın Soçi şehrinde 30-31 Ocak 2018’de Suriye Ulusal Diyalog Kongresi’nde “yeni bir anayasa için anayasa hazırlık komitesi kurulması ve çatışmaların en kısa sürede sonlandırılması” hakkında kararlar alınmıştı. Ancak Soçi Kong- resi’nin, Rusya açısından çok da kazançlı olup olmadığı tartışmalıdır. Bassel Oudat’a göre aynı tarihlerde “Suriye’de bir Rus savaş uçağının düşürülmesi, ABD’nin, Rusya ve İran’ın, Suriye’de etkili oldukları bölgelere düzenlediği harekâtla 214 Rus savaşçı öldürülmüştü. Her iki gelişmede, devlet başkanlığı seçim sürecine giren Rusya’da, mevcut başkan Vilademir Putin’in tekrar seçilmesi konusunda o- lumsuzluk arz etmektedir. 

Aslında Doğu Guta’daki çatışmalardan sadece Suriye rejimini ve Rusya’yı sorumlu tutmak doğru de- ğildir. ABD’nin de uzun süredir kayıtsızlık ve sorunu erteleme görüntüsü Suriye’deki çatışmalara, katliâmlara sessiz kalmakta ve yardımların yerine ulaşmasına destek vermemektedir.

Sahadaki örgütlerin hem rejimle hem de birbirleriyle olan anlaşmazlıkları devam ederken, ABD-Rusya gibi uluslar arası güçler konuyu insanî değil siyasî ve stratejik değerlendirmektedir. Suriye’deki iç savaşta masum sivil halkın ölümler, yaralanmalar, açlık, susuzluk ve sağlık hizmetlerinden yoksunluğu gerçeğin ta kendisidir. BM raporlarında da kaydedildiği üzere Doğu Guta bir “yeryüzü Cehennemi” olmaktan bir an önce kurtarılmalıdır.