Suakin, Kızıldeniz’de terk edilmiş bir ada. Adanın geçmişi muhtemelen Firavunların Yeni Kraliyet dönemine kadar dayanıyor. Aynı zamanda Suakin, Yeni Kraliyet’te “Toprak Tanrıları’nın Diyarı” adıyla da biliniyor.

Suakin stratejik konumu nedeniyle geçmişte çeşitli kavimlerin dikkatini çekmişti. Aslında Suakin doğal olarak ada. Ancak anakaraya bir geçit ile bağlandığından yarım ada özelliğine de sahipti. Böylece geçmişte adanın savunması daha kolay olmuş. Adada konaklayan tüccarlar ve hacıların güvenliğini sağlamak mümkündü. Dolayısıyla Suakin, Afrika’dan Arabistan yarım adasına geçişte konaklama noktasıydı. Ünlü Arap tarihçi ve seyyah İbn-i Batuta (1304-1377), Suakin Sultanı’nın annesinin Beja kabilesinden ve babasının da Mekke Emiri’nin soyundan geldiğini bildirmiştir.

Suakin XIII. yüzyıl ve öncesi için Sudan’ın köle ticaretinde önemli bir yerdi. Osmanlı Devleti’nin Mısır’ı fethiyle birlikte, özellikle Kanuni Sultan Süleyman’ın (1520-1566) döneminde, nakliye ve ticarette önemi artmıştı. Bununla birlikte Shendi ve Sennar’dan gelen köle tüccarlarına Suakin’de ağırlaştırılmış kontroller uygulanmıştı. Suakin sonraki yıllarda da Hindistan, Çin ve Portekiz’den gelen ticaret kervanlarının ürünlerini sattıkları pazar haline gelmişti. Hatta Osmanlılar, adaya Şafi ve Hanefi mezhebi anlayışında medrese ve cami inşa etmişlerdi.

Osmanlı’ya bağlı Mısır’ın Sudan Valisi Ebu Widan Paşa ise Suakin’i doğrudan Hartum’a bağlı hale getirmeye çalıştı. Mısır’da 1857’de İskenderiye-Süveyş demiryolunda artan yük trafiği, Suakin’in ekonomisini canlandırmıştı. Yine 1857’de Suakin’e telgraf hattı kuruldu. 1863’te de Süveyş ile Suakin arasında düzenli vapur seferlerine başlandı. Suakin’e 1867’de postane kurularak şehrin gelişimi sağlanmıştı. Birde Kassalai, Berber ve Shendi’ye ye tren yolları için toprak tesviyesi yapılmış, ancak raylar döşenememişti.

Osmanlı Devleti 1866’da Suakin ve Massawa’yı Mısır Hidivi İsmail’e devrederek Hidiv’in etki alanını genişletti. Daha sonra 1869 yılında Süveş Kanalı’nın açılmasıyla bölgede Mısır’ın hakimiyeti daha hissedilir duruma geldi.

Köle ticaretinin 1870’de resmen kaldırılmasıyla Suakin’in ekonomisinin kötüye gitmesi bekleniyordu. Ancak gayrı resmi olarak Suakin’den Arabistan’a devam eden köle ticaretinden çok yüksek kârlar elde edilmişti. Suakin ekonomisi bu dönemde köle ticaretinden büyük paralar kazanmışsa da 1884’te bu ticaret durma noktasına gelmişti. Sudan’da İngiliz karşıtı Mehdi Hareketi’nin yükselişi ile bölgede Osmanlı Mısır’ının duruma hakim olamadığı görüldü. Şubat 1884’te Mehdiciler’in baskısı altındaki İngiliz General Gordon’na destek, Valetine Baker’ın idaresi altındaki Suakin’de konuşlanmış Tokar ve Sinkart garnizonlarından gelmişti. Ancak Mehdi kuvvetleri karşısında Baker’ın askerlerinden sadece üçte biri kurtulabildi. Bununla birlikte Mehdi kuvvetlerinin Ocak 1885’te Hartum’u almasından sonra sivil nüfusta Suakin’den ayrılmak zorunda kaldı.

Suakin’in köle ticaretinde ve güç mücadelesinde önemli bir merkez olduğu Steven Serels’in Palgrave Mcmillan yayınlarından 2013’te yayınlanan “Starvation And The State –Famine, Slavery and Power in Sudan 1883-1956” isimli kitabı bizlere önemli bilgiler sunuyor. Yine Jok Madut Jok’un 2001’de University of Pennsylvania Press’den yayınlanan “War and Slavery in Sudan” isimli eseri de başvuru kaynağı niteliğindedir.

Devamı bir sonraki yazıda...