Rif’in Tarihi
1921-1927 Arasındaki yıllarda Rif bağımsız bir Cumhuriyetti. Rif bayrağı İspanyolların çizimini yaptığı “İspanyol-Fas’ı” bayrağıydı. Ancak Rif, Fas yönetiminde değildi.
Rif Cumhuriyeti 1926’da Fransız, İspanyol ve Fas monarşisinin kuvvetleri tarafından saldırıya uğradı. Alman yapımı kimyasal silahların kullanımı, Rif Cumhuriyeti’nin 1927’de yıkılmasına yol açtı. Fas monarşisi, anarşist olduğunu iddia ettiği Rifliler’in öldürülmesinden dolayı Fransız generallere teşekkür etti. Böylece Rifliler ve Fas yönetimi arasında günümüze kadar anlaşmazlıklar sürmektedir.
Fas’ın 1956’daki bağımsızlığı ile beraber yönetim merkezîleşti. Kral V. Muhammed ülkenin her yerinde egemenliğini hissettirmek için ağır baskılar uyguladı. Baskılar karşısında 1958’de Rif halkı isyan başlatmış ve isyan Kral tarafından şiddetli bir şekilde bastırılmıştır.
Muhalif Rif Hareketi 1980’li yıllarda Ekmek İsyanları’nı bahane ederek dönemin Kralı II. Hasan’a isyan hareketlerinde bulundular. Rejime tehdit oluşturduğunu belirten Kral, ayaklanmaları bastırdı. Kral’ın Rifliler hakkında vahşetçi ve hırsız ifadeleri, Rifliler’in her zaman yönetime karşı şüpheyle yaklaşmasının nedenlerindendir. Böylece Kral, Rifliler’i marjinalleştirmiş oldu. Rif’in tarihî derinliklerine Thomas Kerlin Park’ın 1996’da Londra’da Scarecrow Press’ten yayınlanan “Historical Dictionary of Morocco” başlıklı geniş kapsamlı kitabından inilebilir.
Arap Baharı
Arap Baharı sürecinin 2012 yılında, Rif’te hükümet politikalarını protesto amacıyla başlatılan ayaklanmada 5 Rifli genç öldürümüş ve El-Hucemas’taki binalar yakılmıştı. 2013 Haziran’ın son günlerinde Rif’te yeni ayaklanmalar görüldü. Ancak hükümet önceki benzer durumlardaki gibi sert güvenlik müdahalelerinden taviz vermedi. Polisin 4 Rifli’yi işkence ile öldürmesi yeni halk hareketlerine neden oldu. Polis işkence izlerini silmek için öldürdüğü 4 Rifli’nin bedenlerini bir banka şubesinde yaktı. Ait Bouayach şehrinde Rif Hareketi’ne destek veren 20 Şubat Hareketi’nin birçok üyesi tutuklanarak hapis edildi. Her iki hareketin taraftarları Fas’ın çeşitli bölgelerinde işsizlik, yoksulluk, gelir dağılımı adaletsizliği, su ve elektrik fiyatlarındaki artışlar protesto edilmişti. Hükümet güçleri protesto gösterileri kanlı bir şekilde engelledi ve keyfî tutuklamalar başlatıldı. Gösterilerde yaralanan muhalifler tedavi amacıyla gittikleri hastanelerde gözaltına alındılar. Fas devlet medya organı yetkilileri, protestoların yapıldığı alanlara diğer basın kuruluşlarının çalışanlarının girmesini engelledi. Yönetim böylece Fas topraklarındaki Arap Baharı kapsamındaki halk hareketlerini önleme yoluna gitti.
Ancak rejimin baskıcı ve güç kullanmaya yönelik politikaları, Rifliler’i ve diğer muhalif hareketlerin ayrılıkçı söylemlerine daha fazla sarılmasına sebep oluyor. Hatta Rifliler basında daha fazla yer alabilmek için kendi basın-yayın kuruluşu “Mediatize-Rif”i kurdular.
Sonuç
Diğer taraftan Rifliler için ileri sürülen iç savaş başlatmak, Rif Cumhuriyeti’ni yeniden kurmak gibi iddialar, Fas rejimi tarafından avantaja dönüştürüldü. Çünkü muhalif sesler yükseldikçe, yönetim taraftarları da Kral’ın çevresinde daha sıkı kümelenmeye çalışıyor. Libya ve Tunus’taki halk hareketleri sonrasında her iki ülkenin istikrarsızlığa sürüklenmesi üzerine, az sayıdaki Rifli, muhalif hareketlere katılmama kararı aldı. Ancak yönetimin, muhaliflere karşı insan hakları ihlalleri işlediği gerçeği değişmiyor.
Zafzafi’nin “Rif Cumhuriyeti’ni yeniden kurmak amacında değiliz” ifadeleri çok önemli. Bu ifadeler Rif Hareketi’nde değişikliğe gidildiğini gösteriyor. Aynı zamanda rejim için de fırsattır. Zafzafi’nin açıklamaları sonrasında, Fas yönetiminin kendi siyasetini yeniden gözden geçirmesi şart. Aynı zamanda Rif’te reform yapmak zorunluluktur.