Binyamin Netanyahu hükümetinin hazırladığı “Makullük Doktrini Yasası”nın değiştirilmesi teklifinin geçtiğimiz 5 Ocak’ta hazırlandığı haberleri toplumsal kesimlerin tepkisiyle karşılaştı. Bu tepkiler devam ediyor ve 33. haftasına girdi.

Haftalarca süren gösterilere rağmen, hükümet yasa teklifini 24 Temmuz’da İsrail Parlamentosu Knesset’ten geçirmeyi başardı. 120 Sandalyeli Parlamento’da muhalefet yasayı protesto ederek oylamaya katılmadı. Böylece çoğunluğu elinde bulunduran koalisyon hükümeti “64’e 0” gibi bir oylama sonucuyla değişikliği yasalaştırdı.

Aslında idarî kararlara uygulanan Makullük Doktrini, belirli bir hükümet politikasının yasalara uygun olup olmadığına Yüksek Mahkeme’nin karar vermesini sağlıyor. Buna en güzel örnek, Netanyahu’nun 18 Ocak’ta koalisyon ortaklarından Shas Partisi lideri Aryeh Deri’yi Mâliye Bakanı olarak atamasına Yüksek Mahkeme’nin karşı çıkmasıdır. Yani Yüksek Mahkeme, Makullük Doktrini’ne dayanarak Deri’nin önceki yıllara ait rüşvet, dolandırıcılık, kara para aklama, vergi ve yasaları ihlal suçları gereğince Mâliye Bakanlığı’na getirilmesinin uygun olmadığına hükmetmişti. 

Anlaşılacağı üzere Makullük Doktrini Yasası’ndaki değişiklikle Parlamento, Yüksek Mahkeme’nin hükümet politikaları üzerindeki denetimini kaldırılıyor. Böylece Deri’nin Mâliye Bakanlığı’na atanmasının önü açılıyor. Elbette hükümet, değiştirdiği Makullük Doktrini Yasası’yla toplumsal grupların tepkisini çekiyor. Toplum kesimleri, değişikliğin, potansiyel demokratik gerilemelere yol açacağı düşüncesiyle endişe ediyor.

Bununla birlikte Adalet Bakanı Yariv Levin “değişikliğin, yargı sistemini düzeltmeye yönelik tarihî sürecin yalnızca ilk adımı” ifadesi, toplumsal grupları yeni değişikliklerin geleceği hususunda tereddütlerini arttırıyor. Bu durum, toplumsal grupların gösterilerinde haklı oldukları iddiasını öne çıkartıyor.

Parlamento’da 24 Temmuz’da kabul edilen değişiklikle ekonomi olumsuz bir sürece girdi. İsrail para birimi Şekel, ABD Dolar’ı karşısında düşüşe geçti. Tel-Aviv Borsası’nda çok sert düşüşler görüldü. Kredi derecelendirme kuruluşlarından Netanyahu hükümetine “İsrail ekonomisine ve hukukun üstünlüğüne inançlarının sarsıldığı” uyarıları yapıldı.

Değişikliğin güvenliğe yansıması ise, Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın 25 Temmuz’daki açıklaması “bir zamanlar bölgesel güç görülen Yahudi devletinin, Yargı revizyonu krizi nedeniyle güvenini ve farkındalığını kaybettiğini”, daha da önemlisi “İsrail’in kaybolma yolunda ilerlediği” şeklindeydi.

Genel Kurmay Başkanı Herzi Halevi de, değişiklik oylamasından bir gün önce yani 23 Temmuz’da, toplumsal gösterilerin de etkisiyle Ocak 2023’ten bu yana ordudan istifa edenlerin sayısına dikkat çekerek “İsrail’in varlığına yönelik tehdit uyarısında” bulundu. Halevi’ye göre “Binlerce yedek askerin de yasa değişikliğinin protestolarına katıldıklarından” ordu içerisindeki birlik ruhunun zarar görüyor. Böylece Halevi, protestolara katılan yedek askerlerin, artık gönüllü hizmette bulunmayacakları düşüncesinde.

ABD Başkanı Joe Biden bile “değişiklikle, İsrail’in demokratik değerlerinden endişeleniyor”. İsrail bugün, değişiklik için toplumsal uzlaşmanın aranmamasının, Parlamento’da siyasî gruplar arasında güçlü bir diyalog sürecinin işletilmemesinin sonucunu: Toplumsal gösterilerde artış, ekonomik gerileme, siyasî bölünmenin derinleşmesi, dış güvenlik tehdidi Hizbullah’ın lehinde işleyen süreç, Genel Kurmay Başkanı seviyesinde ülkesinin varlığına yönelik tehdit algılamasında yükseliş şeklinde yaşıyor.

İsrail’de değişikliğin Anayasa’ya aykırılığı iddia edilirken, toplumsal dengenin sarsıldığı ve kuvvetler ayrılığının zarar gördüğü kuvvetle muhtemeldir.