Uzun yıllardır herhangi bir askerî kampta yer almayan Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya üyelik başvuruları gündemde. Elbette bu gelişme, NATO’nun genişlemesi anlamına geliyor. Rusya’nın ise, iki ülkenin muhtemel NATO üyeliklerinin kendisi için güvenlik tehdidi oluşturduğuna dair muhtelif açıklamaları mevcut.

NATO üyelerinin Berlin’de 15 Mayıs 2022’deki Dışişleri Bakanları toplantısının gündemi de “Finlandiya ve İsveç’in üyelik başvuruları ve Ukrayna’ya desteğin teyidi” hakkındaydı. İki ülkenin muhtemel üyelikleri hakkında Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun “tüm uyarılarımıza rağmen, müttefik olacak bir ülke açıkça PKK/YPG’ye, hergün bize saldıran terör örgütüne destek vermemeleri gerekiyor” diyerek Türkiye’nin hassasiyetini belirtiyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da “İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya katılmalarına olumlu bakmamız mümkün değil” diyerek Çavuşoğlu’nu teyit ediyor. Ancak Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın “Söz konusu ülkelere kapıları kapatmadıklarını, ulusal güvenlik meseleleriyle ilgili müzakerelerde bulunmak istediklerini” söylemesi, Türkiye’nin karar alma mekanizmalarındaki aktörlerin görüş farklılığını ortaya koyuyor.

Diğer taraftan konu hakkında NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de “Türkiye’nin endişeleri ele alınacak” beyanıyla, ittifaka yeni üye kabulünde, mevcut üyelerin tamamının onayının gerektiğinin farkında. Bu anlamda Türkiye’nin yeni üyeleri veto etme ihtimali mevcut. Veto hakkının bilincinde olan İsveç’in “konuyu hakkında Türkiye’ye heyet göndereceği” basına yansıdı.

Aslında Türkiye’nin geçmişte NATO ile ilgili Yunanistan örneği bulunuyor. “Türkiye’nin 14 Ağustos 1974’te Kıbrıs’a ikinci harekâtını başlatmasıyla birlikte, NATO’nun bunu önlemediğini ileri süren Yunanistan ittifakın askerî kanadından çekilmişti, ama üyeliği devam ediyordu. Sovyetler Birliği’nin Akdeniz’de etkinliğini arttırması, İran ve Afganistan’daki gelişmelerin de etkisiyle, NATO Avrupa Kuvvetler Başkomutanı General Bernard Rogers 1978’de Yunanistan’ın NATO’nun askerî kanadına dönmesi için hem Süleyman Demirel’i hem de Bülent Ecevit’i ziyaret etmiştir. Ancak her ikisini de ikna edememiştir. Bununla birlikte Türkiye’de 12 Eylül 1980 askerî darbesinden sonra, Rogers “asker sözüyle” Kenan Evren’i ikna ederek, Yunanistan’ın 20 Ekim 1980’de NATO’nun askerî kanadına dönüşünü sağladı” (Baskın Oran, Türk Dış Politikası, c.2, s.40-41). 

Dolayısıyla Türkiye, Finlandiya ve İsveç’in NATO üyelikleri hakkındaki kararını iyice olgunlaştırarak hareket etmelidir. Çünkü Türkiye’nin Kenan Evren döneminde, Yunanistan’ın NATO’nun askerî kanadına dönüşünü onaylamasından sonra iki ülke arasında Ege Denizi kara suları, kıta sahanlığı, ada, adacık ve kayalıklar, petrol ve doğalgaz arama ve sondajı, Kıbrıs vb. sorunlar artarak devam etmiştir. Her ne kadar Türkiye’nin, Finlandiya ve İsveç’le benzer sorunları olmasa da, Çavuşoğlu’nun “PKK/YPG’ye destek verdikleri” ifadesi önemli. Bu her iki ülkenin istifade edilmesi gereken gelişmiş demokrasi ve refah seviyeleriyle de çelişiyor. Avrupa’nın güvenliği için Türkiye’nin onayı/vetosu kritik önemde. Elbette Rusya’yla ilişkileri de göz ardı etmemek gerekiyor.