Bitcoin en temel tanımıyla bir para birimidir. Temelinde bir yatırım aracı değildir. Bir şirkette payınızın olduğunu gösteren hisse senetleri yatırım araçlarına daha uygun bir örnek olabilir. Çünkü şirketin “iş” yapmasıyla kârından, ortak olduğunuz miktarda şirket size ödeme yapacaktır. Paranız çalışmış olacaktır ticarette kullanılıp kâr etmiş olacaktır.

Para birimi ise bir paranın alt birimidir yatırım yapıp para kazanmak için değil, kullanmak içindir. Bu yüzden Bitcoin’in geliri olmaz. Meselâ faizin geliri olur, para karşılığında size para öder bankalar. Elinizde Bitcoin varsa ve diğer para birimlerine karşı değerlenirse sadece mal varlığınızın değeri artmış olur. Bir gelir elde etmezsiniz, sadece örneğin elinizdeki bitcoin, Türk Lirası’na karşı değerlenmiş olur.

Öncelikle dünya para sistemini tanıyalım: Mevcut küresel finans sisteminde fizikî para, yani elle tutabildiğimiz para, dünyadaki paranın sadece yüzde 10’u. Geri kalan yüzde 90’ı bankalar tarafından kredi vermek için üretilen rakamlardan ibaret. Paranın yüzde 100’ü de belirli bir miktardaki altının karşılığı falan değil.

1944’te Bretton Woods anlaşmasında paranın karşılığında altın rezervleri vardı. Belirli miktardaki altının karşılığında para basılabiliyordu. Ancak bu sistem 44 yıl önce çöktü. Zannediyorum ki çökerken kimsenin ruhu duymamış. Çünkü bu sistemin geçerli olmadığı neredeyse kimse tarafından bilinmiyor. Artık günümüzde dolaşan paranın karşılığı için tutulan altın gümüş vb gibi değerli madenler yok.

Her ülke dilediği gibi kendi para birimini basabilir, basmakta hür, ekonomik sonuçlarına (olumlu veya olumsuz) katlanmak suretiyle. Kaldı ki şu anki finansal sistemde paranın basılmasına dahi gerek yok. Para, bankalar üzerinden aktarılıyor. Ayrıca parayı fizikî olarak elde etmek paranın üstünde yazan değerden daha yüksek bir maliyette olabiliyor.

Bir şirketin yatırımları için kredi aldığını düşünelim ve aldığı krediyi bankadan hiç çekmesin. Sadece yatırımları için gereken yerlere transfer etsin. Bütün parasını sistem üzerinde harcasın. Fizikî olmayan yüzde 90 para içerisinde hiç eline almadan parayı kullandı.

Şunun farkında olmalıyız: Alış verişte nakit kullanmadığımız zaman debit (maaş kartı) veya kredi kartıyla ödeme yapıyoruz. Hatta çoğu durumda para hiçkimsenin eline değmeden bir sürü sahip değiştiriyor. Öyleyse bu durumda fiziken hiç kimsenin eline değmeyen Bitcoin’in bu yönüyle diğerlerinden farkı yoktur. Sadece, henüz yaygın değil. Dünyadaki paranın yüzde 90’ı nasıl sanalsa ve ortadan kaybolma riski varsa Bitcoin de benzer durumdadır. Yani bir şeyin sanal olması onun gerçek olmadığını veya güvenilir olmadığını göstermez.

Almanya’da İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ödeme olarak sigaranın kullanılması para yerine başka mübadele araçları da kullanılabildiğinin göstergesidir. Para anlayabileceğiniz üzere bir hak ölçüsüdür. Bir malı almak için kabul edilen değerli şeyler karşılığında verilebilir.

Bazı okulların Bitcoin ile ödeme aldıkları biliniyor. Haberlerde okuduk. Bitcoinlerinizi harcayabileceğin bazı marketler var. Aslında gittikçe yaygınlaşan bir sistem bu. Rusya bir başka dijital para birimini destekliyor. Estonya bu şekilde kendi para birimini oluşturmak için adım atıyor. Bu dijital paraların gerçek dünya ile entegrasyonu sağlanmaya başladı.

Eğer ben bir fırın açarsam ve Bitcoin ile ödeme alırsam, Bitcoin’i ekmek almak için de kullanabilirsiniz. (Sadece vizyonu olan girişimcilere ihtiyacımız var bu konuda.) Tıpkı kredi kartı gibi… Bazı fırınlarda geçmez kartınız, ancak marketten ekmek alırsanız kredi kartınızı kullanabilirsiniz. Tabiî bitcoin ile ekmek alacak olsaydınız ekmeğin 1 TL olduğu yere 0.0000292’lik bitcoin ödemeniz gerekirdi. Çünkü Bitcoin şu anda çok değerli bir para birimi. (1 BTC yaklaşık 35 bin Türk lirasına eşit. 25.11.2017)

Bitcoin fizikî bir araç değil dijital bir araçtır, aslında para birimidir. Evet Bitcoin geleneksel bankacılık sisteminden gelmiyor. Bu yüzden olacaktır ki dünya finans kuruluşları bunu resmen kabul etmekte direniyor. Farklı bir sistem. Geleneksel sistemi değiştirecek bir olay.

Dünyadaki toplam paranın yönetilmesi için kurulmuş sistemler vardır. Finansal ve iktisadî kaideler… Meselâ son yıllarda Türk lirasını yönetenler bu iktisadî kaideleri okuyamadığı için lira diğer para birimleri karşısında oldukça değer kaybetti. Meselâ piyasaya fazla para sürerseniz paranın değeri azalır. Az olan kıymetlidir. Bol olan değersizleşir. Dolar/TL grafiğini izlediğimizde dalgalanmaları görüyoruz, bazen yükseliyor bazen düşüyor gün içerisinde.

Bitcoin de benzer kaidelere sahip bir sistem. Temelinde arz ve talep dengesiyle çalışan bir sistem. İnsanlar talep ettikleri için Bitcoin birimi değer kazanıyor. Talep azalırsa değeri düşer. Bir şeye az talep varken onu elde etmek ve insanların talebi artınca onun da değerinin artması ve bu yüzden senin elindeki Bitcoin’in değerlenmesi faiz gibi bir şey değildir. Bu durum parayla para kazanmak değildir. Aynısını ticarî ürünler için düşünelim. Sınırlı sayıdaki bir mala çok yoğun talep varsa ürünün fiyatı yüksek olacaktır.

Bir de denklemin arz tarafına bakalım. Eğer bu sene domatesler hastalığa yakalanmazsa domatesler bol olacak. Domatesler bol olursa domatesler ucuz olacak. Ama eğer domatesler hastalığa yakalanır da mahsül az çıkarsa? Domatesler az olduğu için değerli olacak. Bu mantık aynı para birimlerinde veya altında olduğu gibi arz ve talep dengesinden doğan değer değişimidir. Bankada elimize geçmeyen altını satın alıp onun değerlenmesini beklemek de arz-talep değişiminin istediğimiz yönde değişmesini beklemekten başka bir şey değildir.

Bitcoin yalnızca Merkez Bankası olmadığı için ertesi gün sıfırlanıp kaybolabilecek bir şey değildir. Kendi içinde kuvvetli kaideleri vardır. Bitcoin alıp dijital para birimlerini saklamak için üretilen cüzdanlarınızda saklayabilirsiniz. Zannediyorum bir ülkenin batıp bir para biriminin sıfırlanması veya sıfıra yaklaşması çok daha mümkün. Para birimlerine şimdi tersten bakalım ne demek istediğimi o zaman daha iyi anlatabileceğimi düşünüyorum:

Bir Ukrayna Grivnası 0.04 dolara eşit. Ukrayna Grivnası 4 yılda 3 kat değer kaybetti ve sıfıra yaklaştı. (TL de bu yolda emin adımlarla ilerliyor.) Suriye lirasına bakalım. 1 Suriye lirası 0.0019 dolara eşit. Parayı virgülden sonra iki haneli kullandığımızı düşünürsek 1 Suriye lirası 0.00 dolar. Hadi gidin Suriye ve Ukrayna Merkez Bankalarına veya otoriteye sorun benim parama n’oldu diye? Bitcoin de dahil, para birimlerinin her birisi tehlike altındadır.

Bitcoin’e merak uyandıran husus bir yılda 6 kat değerlenmiş olması. Ancak unutmayalım Ukrayna Grivnası da 4 yılda 3 kat değer kaybetti. Bitcoin de benzer mantıkla hiç beklenmedik bir durumla düşebilir. Bu durum birisinin birilerini dolandırdığı anlamına gelmez. Ekonomik kaideler dahilinde değer değişimi anlamına gelir.

Bitcoin de geleneksel paranın karşılaşabileceği problemlerle karşılaşabilir. Geleneksel paradan farklılıkları olabilir, ancak neticede para birimidir. Eğer malı aldığınız kişi kabul ediyorsa karşılığında Bitcoin ile ödeme yapabilirsiniz. Bitcoin kendi içerisinde tutarlı sistemlere sahiptir sadece geleneksel sistemden farklıdır. Bütün para birimlerinde olduğu gibi Bitcoin kullanmakta da risk vardır. Senelik dalgalanmalara bakacak olursak kullanılması biraz daha risklidir. Çünkü volatilitesi çok yüksek. Bir parayı kullanılabilir yapan onun stabil olması, az dalgalanıyor olmasıdır. Ayrıca bu paranın resmî olmaması onun para birimi olmadığı anlamına gelmez. Resmîleştirilmek demek otoriteler tarafından kabul ediliyor olmak demektir. Unutmamak gerek bütün para birimleri bir girişim sonucunda ortaya çıktı. Girişimin dijital olması onun gerçek olmadığını göstermez. Bitcoin veya diğer dijital para birimleri de aslında dinlediğimiz müziğin bilgisayarlarda 0 ve 1 kodlarından oluşması kadar dijital, ancak bilgisayardan müziği dinleyebildiğimiz kadar gerçek. Para dijitalleşiyor dünya finans sistemine bakınca da, tartışmalar olsa dahi gümbür gümbür geldiği gözüküyor.