Aç susuz çaresiz idam sehpasında cellâdını bekleyen mahkûm gibi trenin gelip çarpmasını beklemiş.  
Allah, hayvanlara geçmiş ve gelecekten korku, endişe duygusu vermediği için bu eşek gayet sakin görünüyordu. Neyse ki insaflı yük treni makinisti eşeğe yaklaşırken durumu fark ediyor, metreler kala treni durduruyor ve eşeği kurtarıyor. “Bunu yapanlar insan olamaz, yazıklar olsun” demiş.

Eşekler binilen, yük taşınan, uysal, evcil, sadık, vefalı, çalışkan hayvanlardır. Bu vasıflarından dolayı Bediüzzaman onlara işlek demiştir. Nedense insanlar eşeği hakir görür, başkasına hakaret ederken bu hayvanın adını kullanırlar. Ziya Paşa, kötü insanı eşekle kıyaslamaktadır: “Bed-asla necabet mi verir hiç üniforma/zer-düz palan ursan eşek yine eşektir. (Kötü asıllı birine üniforma soyluluk mu verir; eşeğe altın işlemeli semer vursan yine eşektir.)  

Edebiyatımızda Şeyh Galip, Harname (Eşekname, eşeğin mektubu) isimli eserinde şiir diliyle sanat, estetik, edebi ve dolaylı bir anlatım tarzıyla bir eşeğin başından geçenleri ders ve ibret zenginliği içersinde sunar. Eşeğin çektiği maddi ve manevî acıları, umutları, beklentileri divan edebiyatının zengin anlatımı, ölçü, sanatlı, teşbihli, teşhisli ifadeler içersinde sunar. Yemden, samandan, semerden, palandan, teganni edip anırmasına kadar şiir örgüsü içinde anlatır:

Bir eşek var idi zaif-ü nizar/ yük elinden kat-ı şikeste vü zar. (zayıf, çelimsiz bir eşek vardı. Âlemin yükünü çekmekten bitkin inlerdi.) Aslında eşek anlatılırken insan karakterleri, hayattan beklentileri, kanaat, sabır, hakkına razı olmak ve hırs ve sonunda gelen hasaret nazara verilmektedir.

Hayvanları insan unsuruyla beraber düşünmek gerekiyor. Onları Allah’ın emaneti, bizlere verdiği nimeti, emaneti olarak düşünmek ve ona göre şefkat ve merhametle muamele etmek, korumak, bakmak, hakkını vermek gerekir. Üstat, hayvanların gıybetini yaptırmamış, onlara şefkat ve merhametle muamele edilmesini istemiştir.
Van’daki talebelerinden Molla Hamid’in bir kertenkeleyi öldürmesi üzerine Üstadın ikazı Necmettin Şahiner’in Son Şahitler isimli esirinin birinci cildinde anlatılır. Üstad, peş peşe sorular sormuş: “O hayvan sana taarruz etti mi? O hayvanın rızkını sen mi veriyorsun? Sen mi yarattın? Bu hayvanın niçin yaratıldığını, yani fıtrî vazifesini biliyor musun? Bu hayvanı yaratan Hâlık senin öldürmen için mi yaratmış? Sana kim dedi öldür? Bu hayvanların yaratılışında binler hikmet var. Bu hikmetler saymakla bitmez.” Üstad, soruları ve yaptığı izahla hayvanlara eziyetin kötülüğünü ve onları öldürmenin yanlışlığını anlatıyor.

Hele insanları acımadan katledenler… Cahiliyet döneminde kendi kız çocuğunu diri diri toprağa gömenler gibi kadınların kürtajla ceninlerini öldürüp atmaları ve benzeri katliamları düşününce insanın zalim ve cahilliğini görebiliyoruz. 

Üstadın Denizli hapsine girmesiyle Meyve Risalesinin hakikatleriyle birbirlerine düşman mahpuslar barışmış namaza başlamışlar, üç dört adamı öldüren bir adam, tahta bitlerini öldürmekten çekinir hale gelmiştir.
Huzurevinde sakinin birinin odasında resimli bir eşek haberi vardı. Altında: “Baba vasiyeti eşek, başına dert oldu!” yazıyordu. Şahsa, babası ölmeden önce: “Oğlum ben ölürsem bizim eşeğimizi azat etmeyin. Emektar bir hayvandır. Bize emeği var.” demiş. İlçeye taşınan Abbas Ertürk, iyice yaşlanmış, dişleri kalmamış, bitkin eşek lazım olmasa da baba vasiyeti olduğu için ölesiye kadar zor da olsa masraflarından çekinmeden bakacağını söylüyor.

Huzurevi sakini haberi kendince söyle yorumluyor: “Elin çocuğu babana saygısından, vasiyet ettiği eşeğe ölünceye kadar itinayla evinde bakıyor. Bizimkiler bana bakmıyorlar!.. Onların yanında şey kadar haysiyetim, itibarım yok.”