DİSİPLİN NASIL SAĞLANIR?

Şüphesiz ki, iyi bir eğitim ve öğretim için, iyi bir disiplin şarttır. O halde iyi bir disiplin nedir? İyi bir disiplinde gaye ve metot ne olmalıdır? 

Önce disiplinin ne olduğunu kısaca tarife çalışalım. Disiplin denilen hadise; “Mesleklere göre tatbiki mucip prensip ve yasakların bütünüdür”. Bu tarife göre disiplin, eğitim ve öğretim çalışmalarında, önceden tesbit edilen hedeflere ulaşmak için, her türlü bozgunculuğa karşı, düzen ve ahengi korumak gayesiyle yapılan tatbikatlardır.

Bu tatbikatlar da bedenî, zihnî, ruhî ve ahlâkî yönlerden gerçekleştirilebilir. İyi bir disiplinin gayesi, ait olduğu meslek dalında, yetiştirmeyi kolaylaştırmak ve kaliteyi arttırmaktır. Hele de eğitim ve öğretim çalışmaları, kendine has hususiyeti olan bir disiplindir.

Onun içindir ki, eğitim ve öğretim alanında geliştirilen disiplin metotları, başka meslekler için geliştirilmiş disiplin metotlarına uymayabilir. Bu demektir ki, her mesleğin kendine has geliştirilmiş disiplin metotları vardır. Meselâ, eğitim ve öğretim disiplini, askerlik disiplini, sağlık disiplini vesaire. Demek oluyor ki disiplin, mesleklere, konulara, yerine ve zamanına, hatta idarecilere göre, az veya çok farklılık göstermektedir.

DİSİPLİNİ BOZAN SEBEPLER

1) Okul idaresinin zayıf oluşu: İdare kâfi derecede otorite kuramamış ve iyi bir taksimi geliştirememişse, şüphesiz ki, bir çok konuda olduğu gibi, disiplin konusunda da çok zorluk çekecektir. Bundan başka, eğitim ve öğretim ihtiyaçlarının temin edilememesi, öğretmenler ve öğrencilere karşı adil olmamak, idareyi zayıf duruma düşüren önemli sebeplerdendir.

2) Disiplin yönetmeliklerinin ihtiyaca cevap veremeyişi: Değişen günün şartlarına göre, disiplinle ilgili bütün yönetmelikler en uygun bir şekilde hazırlanmalıdır. Daha önce hazırlanmış yönetmelikler de gözden geçirilerek, günün ihtiyaçlarına cevap verebilecek şekilde geliştirilmelidir.

3. Öğretmenler arasında birlik ve beraberliğin olmayışı: Denilebilir ki, okullardaki disiplinsizliğin en baş sebebi, öğretmenlerin birbirleriyle iyi münasebetler geliştiremeyişleri hatta birbirlerine karşı kırıcı ve soğuk davranmalarıdır. Halbuki, öğretmenler arasında en başta gelen hususiyet, sevgi, saygı, birlik ve beraberlik duygusudur. Disiplin açısından mecburi olan bu hususiyet, yapmacık değil de, gerçek ve tabiî olarak geliştirilmelidir.

4. Okul dışı tesirler: Bunlar da başlıca; çeşitli siyasî kuruluşların kötü tesirleridir. Bunların, okulları anarşi yuvalarına dönüştürdüğü geçmiş yıllarda pek çok acı misalleriyle görülmüştür.

DİSİPLİNİN KORUNMASI

Disiplinin korunması yönünde, takip edilmesi gereken yol, başkalarıyla işbirliğinde bulunmaktır. Disiplin konusundaki tedbirler önceden tesbit edilir. Disiplin hadisesi karşısında heyecana kapılmamalıdır. Olabilecek herhangi bir disiplinsizlik, anında ve olduğu yerde çözümlenirse, hem büyümemiş hem de hafif olarak geçiştirilmiş olur. Meselâ, sınıf içerisinde meydana gelen bir disiplin hadisesi, mümkünse yine sınıf içerisinde çözümlenmeli. İdareye veya disiplin kuruluna götürülmemelidir. Bu durum, aynı zamanda öğretmenin eğitimdeki ustalığının ve yeteneğinin ölçüsüdür. Olur olmaz her hadisenin büyütülüp idareye veya disiplin kuruluna götürülmesi, öğretmenin otoritesini ve saygınlığını sarsabilir.

Birer eğitim ve öğretim yuvası olan okullarda dayak atmak, öğrenciyi kötülemek, hakaret etmek, yıkıcı eleştirilerde bulunmak gibi menfi hareketlerden sakınmalı. Bu gibi hareketler çok zararlı olduğu gibi, ilkel metotlardır. Hele öğretmenin eli sopalı dolaşması, meslek açısından hiç de hoş olmayan bir manzara arz eder. Unutmamak gerekir ki, kızgınlıkla öğrencinin kulak zarını patlatan veya sakat bırakan, bunun sonucu olarak da tutuklanan, düşman kazanan öğretmenler vardır. Hatta bu konuda öğretmene duyulan kin, onu öldürmek gibi, büyük üzüntülere yol açabilecek korkunç bir duruma gelebilir. Hasılı, bu konuda oldukça hassas ve dikkatli davranılması şarttır.

Bir çok çözüm yolu bulunabilen hatalar yüzünden hemen ceza yönüne gitmek, öğrencilere ister istemez menfi yönden tesir eder. İşte talebenin isyancı bir tavır takınması veya problem bir tip durumuna gelmesi, bu menfi tesirdendir...

Ceza yönüne gitmeden önce nasihat edilir. Bu ise, güzel sözlerle, yumuşak tavırla ve şefkat duygusuyla kişileri içten kazanmak demektir. Bu da kişiyi uyarmaya veya dikkatini çekmeye yetmiyorsa, “tektir” denilen biraz sert anlatım ya da azarlama usûlüne başvurulabilir. Ancak, bu da netice vermiyorsa, caydırıcı tedbirlere başvurulur. Bütün bunların yanı sıra, vaziyet ne olursa olsun, şeref ve onura dokundurucu, aşağılayıcı söz ve davranışlardan mutlaka kaçınılmalıdır.

Osmanlı Devleti’nin yıkılış dönemine kadar, geliştirilmiş eğitim ve öğretim sisteminde, yaşı ve öğrenim seviyesi ne olursa olsun, öğrenciye dayak atıldığını göremiyoruz. Osmanlı Eğitim ve Öğretim Sisteminin, yani medrese sisteminin, İslâmiyet’in temellerine dayandırıldığını biliyoruz. İslâmî eğitimde ise asla dayak yoktur. Hz. Peygamber Efendimiz (asm) bazı hadislerinde 13, bazı hadislerinde ise 10 yaşından küçük çocukların dövülmesini yasaklamıştır. Ayrıca, büyüklere de tahta veya sopa ile vurmak yine yasaklanmıştır. Hele, “falaka” denen ölçüsüz dayak tam mânâsıyla İslâm dışı bir tatbikattır. Hatta, değil dayak, kötü söz, menfi ve kırıcı tenkit, azarlama, hakaret, bedduâ sövme ve sair gibi bütün kötü hareketler, yine Hz. Peygamberimiz (asm) tarafından yasaklanmıştır.