Usta bir öğretmen, sayısı ne kadar olursa olsun, dersine girdiği veya münasebet kurduğu talebelerini her yönüyle iyice tanımaya çalışır. Talebelere tesir etmek ve kendini onlara kabul ettirmenin ilk basamağı budur. Talebeleri iyice tanımak ise, onlarla ayrı ayrı, yani bire bir ilgilenmekle olabilir. Bunda asıl olan, talebeye gereken değeri vermek, onu ciddiye almaktır. Bunun aksi olarak, öğrenciyi küçük görmek, ona ehemmiyet vermemek, sorduğu soruları ciddiye almamak, problemlerine eğilmemek, hatta “o senin meselen, beni alâkadar etmez” diyerek geri çekilmek, menfi olarak tenkit etmek, alaya almak ve sair gibi basit ve zararlı haller, daha başta arada uçurumların teşekkülüne yol açabilir. Ayrıca, öğretmeni de talebelerine karşı küçük düşürür. Onların, öğretmene karşı muhabbet, hürmet ve sempati duyması, ancak, öğretmen tarafından iyi tanınması ve yakından ilgilenilmesiyle olabilmektedir. Onun içindir ki öğretmen, talebeleriyle ilgilenirken, pedagojik kurallara göre davranacak ve pedagojinin tesbit ettiği başlıca öğrenci tiplerini göz önünde bulundurmak mecburiyetindedir. Çünkü, insanlar huy ve karakter bakımından çok çeşitlilik gösterir. Öyle ki, bu çeşitlilik insanların sayısı kadardır. Bunları teker teker ele alıp incelemeye imkân yoktur. Onun içindir ki, yapılan araştırmalar sonunda, umumî olarak huy ve karakter hususiyetlerinin, büyük ölçüde birbirine benzeyenleri tesbit edilerek, “Tip” adı altında birkaç grupta toplanmıştır.
Başlıca Talebe Tipleri:
1- Karşılıklı münasebet yönünden: Cana yakın, çekingen, samimî, soğuk, hareketli, durgun, sevgiye karşılık gösteren ve otoriter tipler.
2- Tesir etme yönünden: Telkin altında kalan (sözle sevk etmenin tesirinde kalan), kolay alışabilen, güç alışkanlık kazanan, gururlu, aksi, cezaya karşı duyarlı ve duyarsız tipler.
3- Psikolojik yönden: Hayalci, dalgın, oyuncu, zayıf iradeli, kuvvetli iradeli, bencil, neşesiz, çekingen ve atılgan tipler.
4- Alâka yönünden: İlgisiz (neme lâzımcı) tip, her şeye uyabilen (mülâyim), tekliflere karşı şahsiyetini koruyan (ferdi) ve arkadaşlarıyla bir türlü uyuşamayan (bozuk) tipler.
5- Hissi yönden: zorba, sıcak kanlı, sınıfça sevilen veya sevilmeyen, hiç kimse tarafından ehemmiyet verilmeyen, sınıfa veya çevresine zor intibak eden (melankolik) tipler.
6-) Hayal gücü yönünden: Komik (nüktedan), san’atçı ve hayalci (düşçü) tipler.
7- Şeref ve onur (haysiyet) yönünden: Değerli tip ve değersiz tipler.
8- İrade yönünden: Kuvvetli iradeli (lider), zayıf iradeli (lidere teslim olan, kavgacı, hırslı ve fedakâr tipler.
9- Bedeni yönden: Kuvvetli ve zayıf tipler.
10- Diğer yönlerden: Eğitimi zor (zekâ özürlü), eğitimi kolay (bedenî ve zekâ yönünden normal veya üstün olan) tipler. Ayrıca, şuursuz ve şuurlu tipler. Objektif (olduğu gibi görünen) ve Subjektif (olduğu gibi değil de başka bir şekilde görünen) tipler. Bilgiç tipler ve pratik tiplerdir.
Bütün bunlarla birlikte unutulmaması gereken bir durum da şu ki, her talebeyi yalnız bir tip olarak kabul etmek doğru değildir. Çünkü insan denilen yaratık, fıtrat itibariyle karmakarışık (kompleks) bir yapı arz etmektedir. Meselâ, sıcak kanlı bir tip, aynı zamanda lider, fedakâr, kavgacı ve sair gibi birkaç tip hususiyetine sahip olabilir. Ne var ki, bu hususiyetlerin en güçlüsü hangisi ise, o kişi, onunla tanınmaktadır. Öğretmen her zaman talebelerinin bu hususiyetlerini göz önünde bulunduracaktır. Böylece onları daha kolay tesir altına alıp, en iyi yönlerini geliştirme fırsatını bulacaktır. Aynı zamanda -eğer varsa- talebenin kötü yönlerini de kontrol altına alabilecektir.
(Devam edecek)
NOT: 29 Ekim (Pazar) günü, saat 14.00’da Yeni Asya Vakfında, Yeni Asya Gazetesi Genel Yayın Md. Kâzım Güleçyüz, “OHAL Mağdurları ve Üç Dal Papatya Kitabı” konulu bir seminer verecektir.