Önce Vahidiyet ve Ehadiyetin ne olduğunu tanımlayıp sonra bu kavramları açıklamaya çalışalım. Vahidiyet yani Allah’ın vahdaniyeti sonsuz Nur olan Allah ile O’nun sonsuz ilim, irade ve kudretinin tecellisi ile (kudretini enerji gibi düşünülebiliriz) oluşan her şey Rahmettir. İşte sonsuz Nur olan Allah ile O’nun sonsuz Rahmaniyetinin (yarattığı ve şekil verdiği) şeylerin toplamına vahdaniyet deniyor. Vahdaniyetin küçük ölçeklisine ise Ehadiyet denir. Yani güneş vahdaniyet ise, parlak şeylerde, yağmur damlası ve kar tanesindeki gibi şeylerde güneşin yansımasına Ehadiyet denir.

Bildiğiniz gibi Allah ve Rahman iki özel isimdir, bunlar insanlara verilemez (İsra: 110). İnsanlar yalnız Allah’a taparlar, bir insan ben Rezzak’a ve diğer esmaya tapıyorum diyemez. Çünkü La ilaha illallah diyoruz, buradaki illa edatı istisna içindir ve yalnız Allah’a tapılır demektir. Diğer isimlere tapılırsa şirk olmuş olur. Eğer o şekilde olmazsa, Allah’ın sonsuz ismi olduğundan her insan farklı bir isme tapar ve karmaşa meydana gelir tevhit kaybolur. Gerçi Allah’ın isimleri ve sıfatlarının tecellileri de sonsuzdur, fakat imtihan gereği isimlerinde noksanlık gibi çağrışımlar görülebilir.

Meselâ Allah Ganidir, ben zengin olmak istiyorum, O imtihan sırrı gereği veya hak etmediğim için bana zenginlik vermiyor, burada noksanlık çağrışımı vardır, fakat Allah ve rahmanda bu çağrışım yoktur, diğer isimlerde bunun gibi düşünülebilir. Allah sonsuz nurdur, O yoktan yaratıkları yani ilmindeki şeyi yaratmak irade ettiğinde o şey kudreti ile birlikte taalluk eder ve o şey meydana çıkar. (mutlak yokluk yoktur eğer olsa, hâşâ o zaman başka bir ilahın varlığı düşünülür ve şirk olur).

Meydana gelen her şey ya doğrudan veya dolaylı şekilde rahmettir. Allah yarattıklarına tabi değildir. Onun için Allah iyilikleri emreder diyemeyiz eğer dersek, o zaman Allah yarattıklarına tabi olmak zorundadır manası çıkar. Onun için Allah emreder iyi olur, yasaklar kötü olur deriz. Emirlerle iyilikler, nehiylerle kötülükler meydana çıkar.

Güneş hem maddî hem de Nur’dur. Güneşte Hidrojen gazı vardır ve iki hidrojenden bir helyum oluşuyor. Bu oluşum esnasında çok büyük bir enerji açığa çıkıyor. Bilim adamlarına göre güneşten her saniye 564 milyon ton hidrojenden 560 milyon ton helyum üretiliyor ve her saniye 4 milyon ton madde enerjiye dönüşerek açığa çıkıyor. Şu ana kadar güneşin saf hidrojenin % 18 i kullanılmış ve % 82 duruyor, kullanılan kısmı enerjiye dönüşerek tükenmiştir. Bu durum, eninde sonunda güneşin maddesinin tükeneceğini ve kıyametin kopacağını gösteriyor.

Güneşte oluşan bu enerjinin bir kısmı uzaya yansır, bir kısmını atmosfer emer, bir kısmını atmosfer geriye yansıtır, bir kısmını sular ve toprak emer vs. Uzaydaki bütün yıldızların enerjisi bu şekilde oluşur. İşte Zatı Akdes iki kavramdan oluşur, biri sonsuz Nur olan Allah ki, güneşte maddî olmayan yani enerjiye benzetilmiştir, diğeri ise, o sonsuz Nur’un ilmindeki şeyi yaratmak istediği yani irade ettiğinde, bu şey Kudreti ile yoktan yaratılır yani şekil alır.

Allah’ın ilminin dışı olmadığından mutlak manada yokluk yoktur. Yoktan yaratmak demek şekil vermek manasındadır ve her yaratılan şeyin mükemmel şekilleri vardır. İşte Güneşin yapısında yaratılan maddî şeyleri de Rahmaniyet tecellisi ile tanımlıyor. Yani Güneş, hem Nur hem de madde olduğu için, sonsuz Nur olan Allah ve O’nun sonsuz Rahmanyetine, Vahdaniyet diyor, bu sonsuz Vahdaniyet ve Ehadiyet Zat-ı Akdes veya Şemsi Ezelinin cilvesidir. Bu tabir çok yerinde ve güzeldir. Yani Allah tabiri, güneşin enerjisi ile anlatılmak istendi, maddesi ise Rahman tabiri ile ikisine birden Vahdaniyet ve Ehadiyet deniyor.