Bütün kâinatın ve bütün mevcudatın düstur-u hareketi olan iktisad ve nezafet ve adaleti yapmadığından, umum mevcudata muhalefetinle, manen onların nefretlerine ve hiddetlerine mazhar oluyorsun. Neye dayanıyorsun ki, umum mevcudatı zulmünle, mizansızlığınla, israfınla, nezafetsizliğinle kızdırıyorsun?

Evet, ism-i Hakîm’in cilve-i a’zamından olan hikmet-i amme-i kâinat, iktisad ve israfsızlık üzerinde hareket ediyor, iktisadı emrediyor.

Ve ism-i Adl’in cilve-i a’zamından gelen kâinattaki adalet-i tamme, umum eşyanın muvazenelerini idare ediyor. Ve beşere de adaleti emrediyor. Sure-i Rahman’da, “Göğü yükseltip âleme nizam ve ölçü verdi. Tâ ki adaletten ve dinin emirlerinden ayrılarak ölçüde sınırı aşmayın. Ölçüyü ve tartıyı adaletle yerine getirin ve tartıyı eksik tutmayın ki, ahiretteki mizanınızı ziyana düşürmeyin.” [Rahman Sûresi: 7-9.] âyetindeki dört mertebe, dört nevi mizana işaret eden, dört defa mizan zikretmesi, kâinatta mizanın derece-i azametini ve fevkalâde, pek büyük ehemmiyetini gösteriyor. Evet, hiçbir şeyde israf olmadığı gibi, hiçbir şeyde de hakikî zulüm ve mizansızlık yoktur.

Ve ism-i Kuddüs’ün cilve-i a’zamından gelen tanzif ve nezafet, bütün kâinatın mevcudatını temizliyor, güzelleştiriyor. Beşerin bulaşık eli karışmamak şartıyla, hiçbir şeyde hakikî nezafetsizlik ve çirkinlik görünmüyor.

İşte, hakaik-ı Kur’âniyeden ve desatir-i İslâmiyeden olan adalet, iktisad, nezafet hayat-ı beşeriyede ne derece esaslı birer düstur olduğunu anla. Ve ahkâm-ı Kur’âniye ne derece kâinatla alâkadar ve kâinat içine kök salmış ve sarmış bulunduğunu ve o hakaikı bozmak, kâinatı bozmak ve suretini değiştirmek gibi, mümkün olmadığını bil.

Lem’alar, s. 602-603

LÛ­GAT­ÇE:

adalet-i tamme: Tam adalet.

ahkâm-ı Kur’âniye: Kur’ân’ın hükümleri.

cilve-i a’zam: En büyük tecelli, görünüm.

desatir-i İslâmiye: İslâmî düsturlar.

hikmet-i amme-i kâinat: Kâinattaki umumî hikmet; yaratılan her şeyde belli bir gaye ve faide gözetilmiş olması.

İsm-i Adl: Allah’ın “adaletle idare eden ve hükmeden” anlamındaki Adl ismi.

muvazene: Denge.

tanzif: Temizleme.

***

Risale-i Nur’dan Cezaevi Mektupları

Medrese-i Yusufiye kongresinde toplanmak!

Aziz, Sıddık Kardeşlerim!

Ehl-i dünya bir siyasette ve bir san’atta ve bir vazifede, ya bir hayat-ı içtimaiyeye ait bir hizmette ve hususî bir nevi ticarette bulunan her bir taifenin bir nevi kongrede toplanması ve müzakeresi gibi; iman-ı tahkikî hizmet-i kudsiyesinde bulunan Nur Talebeleri dahi kader-i İlâhiyenin emriyle ve inayet-i Rabbaniyenin tensibi ve sevkiyle bu medrese-i Yusufiye kongresine gelmesinde inşaallah pek çok kıymettar manevî fayda ve ehemmiyetli neticeler ihsan edilecek ve Nurun erkânları, her biri bir elif gibi tek başına bir yerde bir kıymeti varsa, bir elif üç elif’le omuz omuza gelip hâlen görüşse bin yüz on bir olması gibi, bu içtimada kıymeti ve inşaallah kudsî hizmeti ve sevabı bin olur. O elif, elfün olur.

Şuâlar, On Dördüncü Şuâ (Afyon Hapsi mektupları), s. 516

LÛ­GAT­ÇE:

elfün: Bin (1000).

hayat-ı içtimaiye: Sosyal hayat.

iman-ı tahkikî: Delillere dayalı sarsılmaz iman.

inayet-i Rabbaniye: Allah’ın yardımı.