“De ki: Eğer Allah’ı seviyorsanız bana uyun ki Allah da sizi sevsin.” [Âl-i İmran Suresi: 31.] ayetinde i’cazlı bir icaz vardır. Çünkü çok cümleler bu üç cümlenin içinde derc edilmiştir. Şöyle ki:
Şu ayet diyor ki: “Allah’a (celle celâlühü) imanınız varsa, elbette Allah’ı seveceksiniz. Madem Allah’ı seversiniz; Allah’ın sevdiği tarzı yapacaksınız. Ve o sevdiği tarz ise: Allah’ın sevdiği zata benzemelisiniz. Ona benzemek ise, ona ittiba etmektir. Ne vakit ona ittiba etseniz, Allah da sizi sevecek. Zaten siz Allah’ı seversiniz, tâ ki Allah da sizi sevsin.”
İşte bütün bu cümleler, şu ayetin yalnız mücmel ve kısa bir mealidir. Demek oluyor ki, insan için en mühim, âlî maksat, Cenab-ı Hakkın muhabbetine mazhar olmasıdır. Bu ayetin nassıyla gösteriyor ki, o matlab-ı âlânın yolu Habibullaha ittibadır ve Sünnet-i Seniyyesine iktidadır. Bu makamda üç nokta ispat edilse, mezkûr hakikat tamamıyla tezahür eder.
• Birinci Nokta: Beşer, fıtraten, şu kâinatın Hâlık’ına karşı hadsiz bir muhabbet üzerine yaratılmıştır. Çünkü fıtrat-ı beşeriyede cemale karşı bir muhabbet ve kemale karşı perestiş
etmek ve ihsana karşı sevmek vardır. Cemal ve kemal ve ihsan derecatına göre, o muhabbet tezayüd eder, aşkın en münteha derecesine kadar gider.
Hem bu küçük insanın küçücük kalbinde kâinat kadar bir aşk yerleşir. Evet, kalbin mercimek kadar bir sandukçası olan kuvve-i hafıza, bir kütüphane hükmünde binler kitap kadar yazı, içinde yazılması gösteriyor ki, kalb-i insan, kâinatı içine alabilir ve o kadar muhabbet taşıyabilir.
Madem fıtrat-ı beşeriyede ihsan ve cemal ve kemale karşı böyle hadsiz bir istidad-ı muhabbet vardır. Ve madem bu kâinatın Hâlık’ı, kâinatta tezahür eden âsârıyla bilbedahe tahakkuku sabit olan hadsiz cemal-i mukaddesi, bu mevcudatta tezahür eden nukuş-u sanatıyla bizzarure sübutu tahakkuk eden hadsiz kemal-i kudsîsi ve bütün zîhayatlarda tezahür eden hadsiz enva-ı ihsan ve in’amatıyla bi’l-yakîn ve belki bilmüşahede vücudu tahakkuk eden hadsiz ihsanatı vardır. Elbette, zîşuurların en camii ve en muhtacı ve en mütefekkiri ve en müştakı olan beşerden, hadsiz bir muhabbeti iktiza ediyor.
Evet, her bir insan o Hâlık-ı Zülcelâl’e karşı hadsiz bir muhabbete müstaid olduğu gibi, o Hâlık dahi herkesten ziyade cemal ve kemal ve ihsanına karşı hadsiz bir mahbubiyete müstahaktır. Hatta insan-ı mü’minde, hayatına ve bekasına ve vücuduna ve dünyasına ve nefsine ve mevcudata karşı türlü türlü muhabbetleri ve şedid alâkaları, o istidad-ı muhabbet-i İlâhiyenin tereşşuhatıdır. Hatta insanın mütenevvi hissiyat-ı şedidesi, o istidad-ı muhabbetin istihaleleridir ve başka şekillere girmiş reşhalarıdır.
(Devamı var)
Lem’alar, On Birinci Lem’a, s. 136
LÛGATÇE:
âlî: yüce.
âsâr: eserler.
derc edilmek: konulmak, yerleştirilmek.
enva-ı ihsan ve in’amat: ihsan, lütuf ve nimetlendirme çeşitleri.
fıtraten: yaratılıştan.
Habibullah: Allah’ın sevgilisi, Hz. Muhammed (asm).
Hâlık: her şeyi yoktan var eden, Allah.
i’cazlı: mu’cizeli.
îcâz: az sözle çok mana ifade etme.
iktida: birini örnek alarak ona benzemeye çalışma, ittiba etme.
istidad-ı muhabbet: sevgi kabiliyeti.
istidad-ı muhabbet-i İlâhiye: Allah’a karşı sonsuz sevgi kabiliyeti.
istihale: bir halden başka bir hale geçiş, dönüşme.
ittiba etmek: tâbi olmak, uymak.
matlab-ı âlâ: en yüksek talep ve arzu.
muhabbet: sevgi.
mücmel: kısa ve az sözle ifade edilmiş.
nas: kesin hüküm.
nukuş-u sanat: sanat nakışları.
perestiş: aşırı sevgi, meftunluk.
reşha: sızıntı, damla.
şedid: şiddetli.
tereşşuhat: sızıntılar.
tezayüd: artma, çoğalma.