Evet, zeminde dört yüz bin muhtelif ayrı ayrı nebatatın ve hayvanatın taifelerini, hiçbirini unutmayarak, şaşırmayarak, vakti vaktine, kemâl-i intizam ile, hikmet ve inayet ile terbiye ve idare eden ve küre-i arzın simasında hatem-i ehadiyeti vaz’ eden, bilbedahe, belki bilmüşahede, rahmettir.
Ve o rahmetin vücudu, bu küre-i arzın simasındaki mevcudatın vücutları kadar kat’î olduğu gibi, o mevcudat adedince, tahakkukunun delilleri var.
Evet, zeminin yüzünde öyle bir hatem-i rahmet ve sikke-i ehadiyet bulunduğu gibi, insanın mahiyet-i maneviyesinin simasında dahi öyle bir sikke-i rahmet vardır ki küre-i arz simasındaki sikke-i merhamet ve kâinat simasındaki sikke-i uzmâ-i rahmetten daha aşağı değil. Âdeta bin bir ismin cilvesinin bir nokta-i mihrakiyesi hükmünde bir câmiiyeti var.
Ey insan! Hiç mümkün müdür ki sana bu simayı veren ve o simada böyle bir sikke-i rahmeti ve bir hatem-i ehadiyeti vaz’ eden Zat, seni başıboş bıraksın; sana ehemmiyet vermesin, senin harekâtına dikkat etmesin, sana müteveccih olan bütün kâinatı abes yapsın, hilkat şeceresini meyvesi çürük, bozuk, ehemmiyetsiz bir ağaç yapsın, hem hiçbir cihetle şüphe kabul etmeyen ve hiçbir vecihle noksaniyeti olmayan, Güneş gibi zâhir olan rahmetini ve ziya gibi görünen hikmetini inkâr ettirsin? Hâşâ!
Ey insan! Bil ki o rahmetin Arşına yetişmek için bir mi’rac var. O mi’rac, Bismillahirrahmanirrahim’dir. Ve bu mi’rac ne kadar ehemmiyetli olduğunu anlamak istersen, Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan’ın yüz on dört surelerinin başlarına ve hem bütün mübarek kitapların ibtida’larına ve umum mübarek işlerin mebdelerine bak. Ve Besmelenin azamet-i kadrine en kat’î bir hüccet şudur ki İmam-ı Şafiî (ra) gibi çok büyük müçtehidler demişler: “Besmele tek bir ayet olduğu hâlde, Kur’ân’da yüz on dört defa nazil olmuştur.”
Sözler, 14. Lem’anın İkinci Makamı, s. 24
LÛGATÇE:
arş: yüce makam, sema.
azamet-i kadir: itibarın, kıymetin büyüklüğü.
bilbedahe: apaçık bir şekilde.
câmiiyet: toplayıcılık, pek çok şeyi bünyesinde bulundurabilme özelliği.
hatem-i ehadiyet: Allah’ın birliğini her bir şeyde gösteren mühür.
hatem-i rahmet: Allah’ın şefkat ve merhametinin mührü, damgası.
hilkat: yaratılış.
ibtida’: başlangıç.
inayet: ihtimam, gözetim, lütuf, himaye.
kat’î: kesin.
kemâl-i intizam: tam ve eksiksiz düzen.
küre-i arz: yerküre; dünya.
mebde: başlama, başlangıç, kaynak, kök, esas.
nokta-i mihrakiye: odak noktası.
sikke-i ehadiyet: Cenab-ı Allah’ın her bir şeyde birliğine delâlet eden mühür.
şecere: ağaç.
vaz’ etmek: koymak.
ziya: ışık, aydınlık.