“Eğer siz Allah’a hakkıyla tevekkül edebilirseniz, sabahleyin karınları aç gidip, akşamları tok olarak dönen kuşların rızıklandığı gibi rızıklanırsınız!” (Tirmizî Zühd, 33)
Sabahın erken saatlerinde kuşların sürüler halinde şehirden kırsala doğru, bir takım sesler çıkararak uçtuklarını görürüz. Bu seslerin mahiyetini, bilmiyoruz.
Bu kuşlar neye göre sürüler oluşturdular, bilmiyoruz. Nerede buluştular, bilmiyoruz. Nereye gidiyorlar, bilmiyoruz. Ne yiyecekler, bilmiyoruz. Nerede hangi yiyecek var, bilmiyoruz. Bilmediğimiz çok, ama bildiğimiz bir şey var ki, akşam yuvalarına tok dönüyorlar.
“...Kim Allah’tan korkarsa, Allah ona bir çıkış yolu gösterir. Ve onu hiç ummadığı yerden rızıklandırır. Kim Allah’a tevekkül ederse, Allah ona yeter...” (Talak, 65/2-3). Âyet-i kerime merakımızı gideriyor; çıkış yolu gösteren, ummadığı yerden rızıklandıran Rabbimizdir.
“Evet vasıta-ı rızk-ı helâl, iktidar ve ihtiyar ile olmadığını; belki, acz u za’f ile olduğunu anlamak için balıklar ile tilkileri, yavrular ile canavarları, ağaçlar ile hayvanları müvazene etmek kâfidir.” (Sözler)
Helâl rızkı celp eden güç ve kuvvet değil, acz ve zaaftır; haram rızık hırs ve benliğin karıştığı rızıktır. Helâl rızık tayin edilmiş, kapıyı çal yeter.
Mevlânâ’nın dediği gibi, kısmet etmiş ise Mevlâ; el getirir, yel getirir, sel getirir, etmemiş ise; el götürür, yel götürür, sel götürür.
Sebepleri abartmamalı insan, sebepleri de yaratan Rabbimizdir. Kuşların rızıkların dağıtılma zamanında uçtukları gibi, insanların da rızıkların dağıtılma zamanlarında evlerinden çıkmaları, rızıklarını aramaya gitmeleri yetecektir.
Her canlının rızkı tayin edilmiş. İş hayatı, tayin edilen rızkı almaya gitmek uğraşıdır. Onun da nice hikmetleri vardır. Kim bilir rızıklar evlere, yuvalara dağıtılsa idi, hayat anlamını yitirirdi. Hayat, bundan dolayı faaliyet ve harekettir.