Adalet Nedir?

Adalet Allah’ın “Adl” ismine bağlı bir uygulama sistemidir. Beşerî tüm ilişkilerimizi, alışverişlerimizi, davranışlarımızı kapsıyor. İlişkilerimizde hak ve hukuka uygunluk, hak ve hukuku gözetmek ve yerine getirmek, doğruluk ve dürüstlük adalet oluyor. 

İşimiz adaletli değilse iki türlü mahkemeye çıkarız: Dünyadaki mahkemeler, Mahşerdeki yüksek mahkeme.

Dünyadaki mahkemeler, beşerin kurduğu ve adalet ettiği adalet kurumlarıdır. Fakat eğer adalet tam yapılmamışsa, iş mahşerde sonuçlanır. Dünyada mahkeme olunan bir husus, eğer hak ettiği cezayı tam almışsa, mahşere kalmaz. Almamışsa, geri kalanı mahşere intikal eder. 

Bu açıdan dünya mahkemeleri ile mahşerdeki İlahî mahkeme aslında birbiriyle entegre çalışıyor denilebilir. 

Mahşerin mahkemesi çetindir, kimseye iltimas geçilmez, kimse kayırılmaz, asla zulüm olmaz. Dünyada mahkeme olunmayan bir dava, mahşerde mutlaka mahkemeye çıkar. Ve iş adaletle sonuçlanır.         

Mahkemede Adalet Dersi

Bediüzzaman bu sözü, 31 Mart vakasından sonra çıkarıldığı Mahkemede hâkimlere karşı söylüyor. Mahkeme Divan-ı Harb-i Örfî mahkemesidir. Yani Sıkıyönetim Mahkemesi. Bu mahkemenin baktığı olaylar çok çetrefillidir. Ortalık toz dumandır. 

31 Mart vakası bildiğiniz gibi, meşrutiyetin ilanından sonra o günün yeni hükümetine karşı yapılmış bir ayaklanma, ihtilal ve darbe teşebbüsüdür. Bu teşebbüsü hükümet güçleri bastırmıştır. Sorumluları Sıkıyönetim Mahkemesine (Divan-ı Harb-i Örfî mahkemesi) çıkarmıştır. Mahkemenin adaletli olması, olayın sorumlularını bulmak ve gerektiği şekilde ve adaletle cezalandırmak açısından önemlidir. 

Mahkemeye çıkarılan hemen herkes en ağır şekilde tecziye edilmiştir veya idam edilmiştir. İdam edilenler, mahkeme bahçesinde darağacında sallanmaktadır.  Hiç suçu olmadığı halde, Bediüzzaman da bu mahkemece yargılanmaktadır. Bediüzzaman irtica ile suçlanmıştır.   

Bediüzzaman’ın bu mahkemede yaptığı savunma, hâkimlere tam bir adalet dersi niteliğindedir. 

Adalet, Şeriat ve Meşrutiyet

Bu savunmasında, “Hürriyet adab-ı şeriatla takyid ediniz” diyen Bediüzzaman, aksi takdirde hürriyetin sefahatten farkı olmayacağını ifade ediyor. Cahil fertlerin ve halkın tam kayıtsız hür ve tam şartsız serbest olmaları halinde, sefih ve itaatsiz olacaklarını beyan ediyor. 

Sözlerine devam eden Said Nursi, “Adalet namazında kıbleniz dört mezhep olsun. Tâ ki namaz sahih ola. Zira hakaik-ı Meşrutiyetin sarahaten ve zımnen ve iznen dört mezhepten istihracı mümkün olduğunu dava ettim.”1 Diyor.

Bediüzzaman toplumun anlamadığı, ama mahkemece de anlaşılmayan önemli mefhumlar üzerinde duruyor. Bunlardan birisi adalet, diğeri şeriat, bir diğeri meşrutiyettir.  Bugün adına demokrasi denilen meşrutiyete o gün ulaşılmış, ama toplum bunun farkında değil. Şeriat isteyenler, şeriatın ne demek olduğunu bilmiyorlar. Fakat adaletin terazisi bugün olduğu gibi, o gün de şaşmış. Mahkemede, mahkemenin inisiyatifinin ve tasarrufunun adalet olduğunu varsayan bir zihniyet vardır. Bu yüzden haklı haksız demeden insanların çoğu darağacına çıkarılmışlar, asılmışlardır. 

Oysa Bediüzzaman, Dört Mezhebin İslamiyet’e getirdiği bütünlük ve insicam örneğini, meşrutiyetim mahkemesinden adalet isterken de bekliyor. Çünkü adalete en yakışan yönetim biçimi meşrutiyettir.  Meşrutiyetin kurduğu mahkemede adalet olmazsa, en başta güveni kaybedecektir. Hükümleri zulüm olacak, dolayısıyla bu yönetim halk üzerinde güvenilirliğini yitirecektir. 

Netice itibariyle, adalet namazında kıblemiz dört mezhep olmalıdır. Bugün adalet etmeyenler, yarın mahşerde adaleti göreceklerdir.

Dipnotlar:

1- Eski Said Dönemi Eserleri, s. 122