Hüseyin Bey: “Bakara Sûresi’nin 286. âyetinde geçen ‘Allah hiç kimseye gücünün yeteceğinden başka yük yüklemez. Ey Rabbimiz, bize bizden öncekilere yüklediğin gibi ağır yük yükleme’ denmesinin hikmeti nedir?”
Din Zor Değildir
Allah, dini ‘yaşanmaz ve zor’ emirlerle değil; ‘yaşanır, hayatın gerçeklerine uygun ve kolay’ emirlerle bize göndermiştir. Bediüzzaman’ın ifadesiyle dinin emirlerinde “teklif-i mâlâyutak yoktur.” 1
Allah, dinde insana güç yetirebildiği işleri emretmiştir. Veya kişiyi, güç yetirebildiği iş ve emirlerden sorumlu tutmuştur. İbadet emirlerini kişinin güç yetirebilme sınırına kadar indirgemiştir.
Meselâ yolcu olana veya hasta olana orucu erteleme ve sonradan kaza etme izni vermesi 2 oruç tutmaya güç yetiremeyen kişiye fidye verme yolunu göstermesi 3 fidye verecek de gücü yoksa tamamen affetmesi; keza hasta olan kişinin namazını yapabileceği ölçüde kolaylaştırması 4 yolcuya namazı kısaltma 5 veya cem etme izni vermesi 6 Allah’ın kullarına güç yetiremediği hususları emretmediğinin sadece görünen delillerindendir.
Bu, Allah’ın şefkat ve merhametinin dindeki imzasıdır.
Zorlukta allah’a sığınmalı
Oysa Allah dilerse elbette kullarını zor imtihanla da baş başa bırakır.
Allah, yardım etmezse zor imtihanı başarmaya kulun gücü yetmez.
Fakat zor imtihanlarda Kendisine sığınan kullarına Allah hep yardım etmiştir.
Meselâ Züleyha Yusuf Aleyhisselâm’a meylettiğinde, Yusuf Aleyhisselâm’ı bu şiddetli cazibeye kapılmaktan kurtaran Allah’ın burhanı ve rahmetidir.
Kur’ân şöyle haber veriyor: “Andolsun, kadın ona (göz koyup) istek duymuştu. Eğer Rabbinin delilini görmemiş olsaydı, Yûsuf da ona istek duyacaktı.” 7
İçimizden Geçenlerden Sorumlu Tutulmak
Bakara Sûresi’nin 284. Âyeti zor bir imtihandan haber veriyordu.
Âyet şöyledir: “İçinizdekini açığa vursanız da, gizleseniz de Allah sizi, onunla sorguya çeker.” 8 Bu âyet Ashab-ı Kirama çok ağır geldi.
Resulullah Efendimiz’e (asm) ağlayarak şöyle dert yandılar:
“Ya Resulallah! Namaz, oruç, cihad, sadâka gibi gücümüzün yeteceği amellerle mükellef olduk. Şimdi ise bu âyet indirildi. Hâlbuki bizim buna gücümüz yetmeyecek. İnsanın içinde bazen öyle düşünceler dolaşır ki, dünyaları verseler bunların kalbinde bulunmasını arzu etmez!”
Peygamber Efendimiz (asm) ise:
“Siz de, sizden önceki Kitap ehli gibi, “duyduk ve isyan ettik” mi diyeceksiniz? Siz, “duyduk ve itaat ettik, ey Rabbimiz bağışlamanı dileriz, dönüş ancak Sanadır.” deyiniz!’ buyurdu.
O andan itibaren sahabeler “Semi’nâ ve ata’nâ ğufrâneke Rabbenâ ve ileyke’l-masîr” demeye aşladılar. Öyle ki bu ifadeyi dillerinde virt yaptılar ve bu virdi ağlayarak söyleye söyleye gönülleri yatıştı.
Af Âyetleri
Sahabelerin bu halinden Allah razı oldu ve 285. âyet nazil oldu. Bu âyet, sahabelerin bu güzel zikirlerinden bahsediyor.
Ardından ise bir müjde, istiğfar ve duâ âyeti olarak, bahsettiğiniz 286. Âyet nazil oldu. Bu âyet Allah’ın zorlukları emretmediğini bildiriyor ve ümmete Allah’ın razı olacağı biçimde duâ öğretiyor.
Âyet mealen şöyledir: “Allah, bir kimseyi ancak gücünün yettiği şeyle yükümlü kılar. Onun kazandığı iyilik kendi yararına, kötülük de kendi zararınadır. (Şöyle duâ ediniz): “Ey Rabbimiz! Unutur, ya da yanılırsak bizi sorumlu tutma! Ey Rabbimiz! Bize, bizden öncekilere yüklediğin gibi ağır yük yükleme. Ey Rabbimiz! Bize gücümüzün yetmediği şeyleri yükleme! Bizi affet, bizi bağışla, bize acı! Sen bizim Mevlâ’mızsın. Kâfirler topluluğuna karşı bize yardım et.” 9
Dipnotlar:
1- Mektubat, s. 73; Şuâlar, s. 406. 2- Bakara Sûresi: 185. 3- Bakara Sûresi: 184. 4- Buhârî, 3/397. 5- Nisa Sûresi: 101. 6- Buharî, Taksir-i Salât, 571. 7- Yusuf Sûresi: 24. 8- Bakara Sûresi: 284. 9- Bakara Sûresi: 286.