Mehmet Bilici: “Halk arasında birilerinin arasını bozan, iftira atan, yalan söyleyenlere münafık deniyor. Eğer münafıklık Allah’a inanmadığı halde inanmış gibi görünmekse bu insanlara münafık dememiz doğru olur mu? Yoksa münafıklığın farklı manaları mı var?”
Ya Münafık Değilse?
İnsanların arasını bozmak, iftira atmak, yalan söylemek, evet, münafıklık sıfatıdır. Dürüst olmak, güvenilir olmak, doğru sözlü olmak, iftira atmaktan uzak durmak Müslümanlık sıfatıdır. Küfür lâfızları kullanmak, inkârcı bir söylem içinde olmak kâfirlik sıfatıdır.
Fakat insan tekdüze bir şablon yaşamıyor. Meselâ her Müslüman her zaman Müslümanlık sıfatını göstermiyor. Bazen münafıklık, bazen kâfirlik sıfatını takındığı da oluyor. Keşke hep Müslüman sıfatlı kalabilse… Ama olmuyor. İmtihandır bu! İmtihana yenik düşüyor; münafıklık da yapıyor, kâfirlik de yapıyor.
Bu onun için elbette günahtır. Ama biz adama, fiiline bakıp münafık veya kâfir dersek, o da münafık veya kâfir olmazsa, biz günahkâr oluruz. Demezsek sıkıntı yok!
Oysa adamı damgalamaya ve bir şablona oturtmaya gerek yok! Fiilin münafıklık olduğunu söyleyebiliriz, fiile yüklenebiliriz. Ama adama yüklenmeyelim, adama münafık demeyelim.
Münafıklık ayrı, günahkârlık ayrı sıfatlardır.
İman ve Küfür Kalptedir
Bu hususu Bediüzzaman şöyle ifade ediyor: “Her bir Müslüman’ın her bir sıfatı Müslüman olması lâzım olmadığı gibi, her bir kâfirin dahi bütün sıfat ve sanatları kâfir olmak lâzım gelmez.” 1
Kâfirin birçok sıfatı Müslüman’ca olabilir. Çünkü iman veya küfür kalptedir. Sıfatlar, davranışlar, fiiller adamın ne olduğunu anlamamıza yeterli olmaz. Bunun için sıfatlarına değil, fiillerine değil, kalbine bakmak lâzım. O da bizim işimiz değildir. İnsanların kalbini okuyacak bir tekniğimiz yoktur.
O kendini nasıl biliyorsa, onu öyle tanırız. Biz zahire göre hükmederiz ve adamı kendini tanımladığı biçimde tanımlarız.
Yetkimiz de Yoktur
Münafığı tanımak neredeyse imkânsızdır. Çünkü münafık, adı üstünde münafıktır, kendini ele vermiyor. Şeriat ise zahire göre hükmediyor. Adam, “Müslüman’ım elhamdülillah” diyorsa, Müslüman olduğuna hükmediyor. Gerçek halini Allah’a bırakıyor. Bizim hiç kimseyi Müslüman mı, münafık mı, test etme ve karar verme imkânımız yoktur, yetkimiz de yoktur.
Müslüman ile Münafığı ayıran tek ayıraç kalptedir, davranışlarda değildir.
Onun için Resulullah Efendimiz (asm): “Müslüman’ın niyeti amelinden hayırlıdır.” 2 buyurmuştur. Yani Müslüman niyetinin adamıdır. Davranışlar kusurlu olabilir. Ama Allah, kalpte safiyet ve dürüstlük varsa ameldeki kusuru affediyor. Niyet sağlamsa amel affa uğrayabiliyor.
Ama niyet bozuksa amel de güme gidiyor. Çünkü münafığın tam tersidir. “Ameli niyetinden hayırlıdır.”
Bu şu demektir: Adamın niyeti çürüktür. Çünkü esasta inancı yoktur. Yaptığını riyakârlık için yapar. İçinde belki bin fitne gezdirir, ama sezdirmez. Hepsini de insanlar görsün diye yapar. Ameli düzgün çıkabilir. Fakat niyeti düzgün değildir. Niyetini okumak ise Allah’a aittir. Ama adam Allah’a inanmadığı için niyetini düzeltmez. İnsanlar amelini gördüğü için ameline dikkat eder, ameline göre not verir. Ama bu dikkat Allah katında değersizdir. Çünkü samimiyet ve ihlâs yoktur.
Dolayısıyla bizim “münafık” olduğunu açıkça bilmediğimiz birisine “münafık” dememiz bize vebal getirir. Münafıklık sıfatı bir adamda meleke haline gelmişse bile, adamın günahkâr bir Müslüman mı, münafık mı olduğuna biz karar veremeyiz. Böyle bir karar verme yetkimiz yok. Sıfatların münafıklık sıfatı olduğunu söylememiz yeter. Adamın ne olduğunu tayin etmek bizim işimiz değildir.
Böyle kötü sıfatlardan vazgeçmeyen insanlara itimat etmeyelim. Tamam! Ama insanları bir yere oturtmayalım.
Dipnotlar:
1- Eski Said Dönemi Eserleri, (Münâzarât) s. 184; Muhakemat, s. 45.
2- Camiüs-Sağır, 4/3810.