Ne kadar güzel bir otokontrol sistemi kurulmuş. Siyasetnameler idarecilerin despot ve zalim olmamaları ve devletin nasıl adil yönetilmesi gerekliliğine dair hikmet sahibi insanlar tarafından idarecilere yapılan nasihatleri ihtiva etmektedir.

Devleti yönetenlerin her türlü yetkiyi elinde bulundurmanın verdiği güçle, hukuk ve adaleti bir tarafa bırakarak keyfî uygulamalar yaptığı ve iktidarı bir zulüm aracı haline getirebilme ihtimaline karşı uyarılmaları, idarecilerin yakınlarında bulunan akıllı vezirler, âlim zatlar veya fakihler tarafından yapılmıştır.

Siyasetnamelerin muhtevasında birinci planda devlet yönetimi olduğu için bütün güç ve yetkiyi elinde tutan idarecilerin nasıl olması gerekliliğine dair nasihatler ihtiva eder. Bu nasihatleri yapan zatlar hiç çekinmeden ve korkmadan bu eserleri kaleme alırken, bunu okuyan idareci de, nasihate açık ve mütevazı bir hal sergiler. Zira idareciler bilir ki, iktidar olmak hüner değildir, asıl olan iktidarı, adalet ve merhametle sürdürebilmektir.

Meselâ Farabi’nin, “Medinetü’l Fazıla” adlı eserinde ancak erdemli insanların erdemli bir devlet kurabileceğinden bahsedilir.

Yine Yusuf Has Hacip de, “Allah bir kimseyi mesut etmek ve yükseltmek isterse ona ehliyetli ve dürüst insanları hizmetkâr yapar. Eğer yükselttiğini tekrar alçaltmak isterse de ona gün yüzü göstermeyen hizmetkârlar verir.” demiştir.

Ünlü Siyasetname yazarı Nizamülmülk’te “İdarecilerin en iyisi ilim ehli ile oturup kalkandır. Âlimlerin en kötüsü de, sultanlarıyla oturup kalkandır.” diyerek adeta şimdilerdeki garabete de ışık tutmuşlardır.

Bediüzzaman’ın, Münâzarât adlı eserine de, bir nevi siyasetname manasında bakıldığında, zamanın idarecilerine çok ciddî ikazlarda bulunan ve meşrûtiyeti, istibdadı, azınlık haklarını, adaletle nasıl hükmedileceğini, halkın idarecilere bakış açısının nasıl olması gerekliliğini, gücüyle, faziletleriyle tahakküm edenlerin aslında büyük olmadığından bahisle gerçek büyüklüğün mikyasını anlatan… pek çok konuyu ihtiva eden, sosyolojik reçeteler sunar.

Halihazırda da pek çok kesim ve şahıs tarafından şimdilerde de siyasetnameler yazılmaktadır.

Ahmak, korkak tarihçiler de siyasetnameler yazıyor. Ama hikmeti kaybederek, dalkavukluk ve riyakârlık makamlarından üfleyerek güzellemelerle siyasetnamelerini yazıyorlar.

Sadece tarihçiler değil gazeteciler, bürokratlar, iş adamları, cemaatler, şeyhler… de siyasetnameler yazıyorlar. Baştan aşağı riyakâr cümlelerle.

Ne mi diyorlar?

En büyük sensin!…

Artık senin de hutbelerin okunacak, sikkelerin basılacak!

En büyük sensin!…

Yeni yeni dalkavuk şeyhlerin, hocaların, tapınağını ziyaret edecek.

Kazandın! En büyük sensin diyecek, kartalları (!) öven dalkavuklar, oysa senden önce de ne çok kartala dalkavukluk yapmışlardı.

Alkışlayacaklar seni avuçları kızarıncaya kadar. Sende onları alkışlayacak, kayıracaksın. Sanem-misâlleri kendi âbidlerine âbide yapacaklar. Yani o sanem-misâller, perestişkârlarının hevesâtlarına hoş görünmek ve teveccühlerini kazanmak için riyâkârâne gösteriş ile ibâdet gibi bir vaziyet gösterecekler. (30. Söz)

Hâsılı, dünyanın bir kanunu olsa gerek, yengi (kazanmak) ile yenilgi (kaybetmek) hep karıştırılmış, birbirinin içine girmiş, biri birisiz olmayan kavramlardır. İşte siyasetname yazılacaksa yenenlerin bir gün yenilen olabileceği, bu dünyanın fani olduğu, zulüm ile âbâd olanın sonunun berbat olacağı bir bir söylenmelidir. Tabiî yürekler yetiyorsa.